۲/۶
۲/۶
۲/۶
۶/۶
۸/۶
۸/۶
۶/۶
۴/۶
۳/۶
۲/۶
۴۵/۵
۱/۵
۷۸/۵
منبع: کشاورز و همکاران، ۱۳۸۱
در ایران، متوسط عملکرد گندم آبی ۳۶۲۹ کیلوگرم در هکتار و گندم دیم ۱۱۸۱ کیلوگرم در هکتار بوده است. بیشترین عملکرد گندم آبی با ۴۸۷۹ کیلوگرم در هکتار متعلق به استان تهران و کمترین آن با ۱۵۸۰ کیلوگرم در هکتار متعلق به استان بوشهر است. استانهای گلستان و بوشهر به ترتیب با متوسط تولید ۲۷۵۸ و ۱۹۲ کیلوگرم در هکتار در بین استانهای گندم دیم کار کشور، در جایگاه نخست و آخر قرار دارند (۳).
به نظر می رسد تنها راه حل جهت رفع مشکلات غذایی در جهان فراگیر شدن کشاورزی مدرن از طریق بکارگیری و تمرکز کشاورزی مکانیزه، با توجه به الگوهای بکاررفته در اروپا و آمریکا باشد (۱۶). میزان تولید گندم با توجه به رشد جمعیت جهان و محدودیتهای موجود در طی سالهای آینده از وضعیت مطلوبی برخوردار نخواهد بود و میزان عرضۀ گندم در بازارهای جهانی کاهش خواهد یافت. برای افزایش میزان تولید گندم در کشور با توجه به کمبود منابع آبی و بارندگی در کشور، امکان افزایش سطح زیر کشت وجود ندارد، بنابراین تنها راه افزایش میزان تولید، ارتقاء عملکرد در واحد سطح می باشد که این مهم از طریق عواملی چون افزایش بازدۀ مصرف آب، جلوگیری از کوچک شدن قطعات کشاورزی، بهبود وضعیت مکانیزاسیون، کنترل صحیح و به موقع آفات و بیماریها و علفهای هرز، تولید و توزیع ارقام مقاوم به تنشها برای کشت دیم و آبی، ترویج روشها و سیستمهای مناسب کشت در هر منطقه و اقلیم، میسر خواهد شد. به نظر می رسد روش کشت جوی و پشته ای نسبت به روش مسطح برای خیلی از مناطق مناسب تر بوده، مصرف بذر کاهش یافته، عملکرد مزرعه ای و بازدۀ آبیاری افزایش می یابد (۱۰).
( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )
در ایران، گندم به روش های مختلفی کشت می شود. کشت سنتی در بیشتر نقاط کشور رواج دارد بطوریکه شخم با گاوآهن، دیسک و تسطیح و پاشیدن گندم در مزرعه و پس از آن دیسک زدن، روش معمول و سنتی کاشت می باشد. روش کشت جوی و پشته ای در کشت محصولاتی مثل گندم پیشرفت زیادی در اکثر نقاط دنیا داشته است. این روش کشت باعث افزایش راندمان زراعی و آبیاری، کاهش تردد ادوات و ماشین آلات و کنترل ترافیک در مزرعه و جلوگیری از ایجاد لایۀ سخت در خاک می شود. با توجه به مزایایی که این روش کشت نسبت به روش های سنتی و قدیمی دارد، جایگزین شدن آن با روش های سنتی و قدیمی، مزایای زیادی داشته و باعث افزایش میزان تولید گندم و راندمان آبیاری می شود.
در منطقۀ مشهد که گندم جایگاه ویژه ای در بین محصولات زراعی دارد، کشت گندم معمولاً بصورت سنتی صورت می پذیرد و بنابراین از آب آبیاری و زمین کشاورزی بصورت مناسب استفاده نمی شود و راندمان آبیاری و عملکرد گندم، مناسب نیست. با توجه به اینکه امروزه سیستم کشت جوی و پشته ای یک روش نوین در کشاورزی بوده و در مقایسه با روش های مرسوم در بیشتر نقاط دنیا راندمان بیشتری داشته است، به نظر می رسد که این سیستم کشت نسبت به کشت مرسوم و سنتی در منطقۀ مشهد نیز راندمان بالاتری داشته باشد. بنابراین برای مقایسۀ عملکرد زراعی و بازدۀ آبی در روش جوی و پشته ای با مرسوم (سنتی) گندم، لازم است آزمایشی در منطقۀ مشهد طرح و اجرا گردد.
۳-۱- فرضیه ها
عملکرد گندم در روش کاشت جوی و پشته ای، بیشتر از روش مرسوم است.
راندمان آبیاری در عملکرد گندم در روش جوی و پشته ای بیشتر از راندمان آبیاری در روش مرسوم است.
مروری بر پژوهشهای انجام شده
- روش کاشت
۲-۲- آبیاری
فصل دوم: مروری بر پژوهشهای انجام شده
۱-۲- روش کاشت
برای دستیابی به عملکرد و درآمد بیشتر، روش های نوین کشاورزی از جمله کشت جوی و پشته ای[۳] و روش های حفاظتی، رواج و رونق یافته اند (۵۵). روشهایی برای آماده سازی بستر بذر که بقایای گیاهی در سطح مزرعه باقی بمانند (در حد بی خاک ورزی) و پوشش حفاظتی روی خاک ایجاد کنند، از حدود ۲۵ سال پیش در برخی نقاط دنیا رواج یافته است. به عنوان مثال حدود ۳۰ میلیون هکتار از اراضی کشاورزی آمریکای جنوبی در برزیل، آرژانتین و پاراگوئه به این روش کشت می شوند. در برخی نقاط که گندم در تناوب با گیاهان ردیفی مثل پنبه، باقلا و ذرت قرار می گیرد (مثلاً غرب ایالات متحدۀ آمریکا و آسیای مرکزی و غربی) معمولاً گندم بصورت فاروئی (ردیفی) کشت و آبیاری می شود؛ به این صورت که گندم در زمین خاک ورزی شده کشت می شود و سپس جویچه هایی با فاصله ۱۰۰-۶۰ سانتیمتر جهت آبیاری در مزرعه ایجاد می شود. این روش کاشت باعث می شود که بیشتر دانه ها روی پشته ای که بین جویچه ها ایجاد می شود، قرار بگیرند (۷۸). فاصلۀ پشته ها از یکدیگر و همچنین عرض پشته ها تابعی از شرایط منطقه، ادوات کاشت، داشت و برداشت است؛ بنابراین نوع محصول، شرایط کاری، آب و هوا، ماشین آلات، نوع خاک و نحوۀ آبیاری تعیین کنندۀ مناسب ترین روش کاشت برای هر گیاه در هر ناحیه است (۱۸، ۲۱ و ۶۳).
زمان کاشت، نحوۀ کاشت و چگونگی آبیاری محصول در جوانه زنی و عملکرد تأثیر مستقیم دارد. تناوب زراعی و نحوۀ آماده کردن زمین نیز در میزان محصول و هزینه ها تأثیر مستقیم دارد (۷۳) و زمانیکه گندم در تناوب با جو کشت شد، افزایش عملکرد گزارش شده است (۸۱). ایجاد بستر مناسب جهت بذرکاری باعث تسریع در جوانه زنی و اسقرار گیاه کشت شده می شود. خطی کارها دانه را در عمق معینی که توسط شیار بازکن ایجاد می شود، می کارند و روی آنرا با خاک می پوشانند و خاک را در اطراف آن فشار می دهند تا رطوبت کافی به بذر برسد. بنابراین کشت با خطی کارها زمانیکه همۀ عوامل محیطی مناسب باشند، راندمان بسیار بالایی در میزان جوانه زدن (۸۰% تا ۹۰%) دارد. در خاکهای خشک، عمق کشت باید بیشتر شود تا بذر بتواند رطوبت کافی بدست آورد (۲۱).
تری[۴] و همکاران (۲۰۰۲) بیان کردند که تاریخ کشت گندم روی عملکرد آن تأثیر زیادی دارد. خیلی زود کشت کردن باعث ایجاد رقابت شدید و حذف بسیاری از بوته ها شده و خیلی دیر کشت کردن باعث جوانه نزدن دانه ها و مرگ آنها در فصل سرما می شود. آنها زمان مناسب کاشت برای گندم را در هر محل با توجه به اقلیم آن ناحیه، زمانی بین این دو حد اعلام کردند (۸۷) گرچه یکی از روش های مقابله با علفهای هرز مزرعه، کشت زود هنگام گزارش شده است (۹۱). هیج[۵] (۱۹۹۳) به این نتیجه رسید که نحوۀ توزیع بذر در واحد سطح، اثر کمی بر عملکرد محصول دارد (۴۲) هرچند که روش های خاک ورزی اثر معنی داری بر عملکرد دارند (۴۳). لارسون[۶] و همکاران (۲۰۰۵) تأثیر مقدار بذر، تاریخ کشت، رقم کشت شده و روش کشت را بر عملکرد محصول گزارش کردند (۵۶). کاهورانگ[۷] (۱۹۸۷) در ناحیۀ شولا[۸] در آدیس آبابا به این نتیجه رسید که عملکرد زراعی در روش بذر پاشی بسیار کمتر از روش کاشت با بذرکار خطی است. وی نتیجه گرفت که تفاوت معنی داری بین مصرف بذر در عملکرد ۱۰۷۵ تا ۱۹۹۰ کیلوگرم در هکتار، وجود ندارد (۵۳). تراکم گیاهی و فاصلۀ ردیف، مستقیماً در رشد و نمو گیاهان زراعی و چگونگی اثر متقابل آنها با محیط، مؤثر هستند. برای قرارگیری بهتر بذر در خاک انواع نظامهای کشت پشته ای توسعه پیدا کرده اند. در این روشها، رفت و آمد ماشینها و ادوات به بعضی ردیفها محدود و فشرده شدن خاک بصورت موضعی کنترل شده (۱۵) و عملکرد زراعی ۴/۹% افزایش می یابد (۵۹).
در اکثر مزارع پاکستان و هند کشاورزی بصورت کشت آبی می باشد و با وجود اینکه تناوب زراعی در این مزارع رعایت می شود، مشکلات زیادی ازجمله شور شدن و تخریب ساختمان خاک، عملکرد پایین زراعی و کاهش آبهای زیرزمینی وجود دارد. تناوب برنج با گندم راه حل جدیدی است که در این مزارع اجرا می شود (۶۲) و بیشترین عملکرد گندم در کشت مستقیم پس از برنج بدون از بین بردن بقایای گیاهی گزارش شده است (۶۷). راه دیگری که برای حل این مشکلات پیشنهاد شده است، روش کاشت جوی و پشته ای غلات است (۶۲). سیستم کشت برنج گندم[۹] روی پشته، دهۀ گذشته در بیش از ۵/۱۳ میلیون هکتار از اراضی جنوب آسیا رواج پیدا کرده است و یک روش عملی برای افزایش عملکرد در ناحیۀ جنوب آسیا بوده است. عدم خاک ورزی اضافی و کشت بصورت جوی و پشته ای باعث توسعۀ این سیستم کاشت شده است. این روش علاوه بر تهیۀ غذای مورد نیاز مردم، باعث استفادۀ بهتر از آب آبیاری شده (جدول ۲) (۴۱)، درآمد کشاورزان را به سطح بالاتری ارتقاء داده، کشاورزی پایدار و کاهش اثرات منفی بر محیط را نیز به دنبال دارد (۴۰).
جدول ۲- مقایسۀ راندمان آبی روش های متداول کشت
نوع عملیات
میزان آب آبیاری (مترمکعب در هکتار)
عملکرد زراعی
(کیلوگرم در هکتار)
راندمان آبیاری
(تن دانۀ گندم بر متر مکعب آب)
تسطیح لیزری
۲۸۴۹
