۳ – ۲ - ۱ آهنگ بصری
آهنگ بصری تکرار با قاعده­ی یک یا چند عنصر بصری در قاب تصویر می­باشد، این مفهوم بصری در بسیاری ازکتیبه­های مجموعه زیارتی امام رضا ­(ع) دیده می­ شود. از جمله در­کتیبه­های طوماری، قاب­بندی شده و الواح. آهنگ بصری در کتیبه­های طوماری و قاب­بندی شده­ای که با خطوط ثلث ایجاد شده ­اند به­مراتب بیشتر از دیگر کتیبه­ها­ وجود دارد و این مورد هم به­ دلیل مفردات ثلث و شکل حروف در این خط می­باشد، همچنین در­کتیبه­هایی­که به­قلم ثلث می­باشند برخی از قسمت­ های حروف با توجه به­نیاز ترکیب­بندی، کوتاه یا کشیده نوشته می­ شود­. خط ثلث قابلیت حرکات افقی، مسطح و مورب حروف را دارد به­ طوری­که با اضافه نمودن برخی علایم خطی، جابجایی و تکرار حروف آن می­توان علاوه بر رسیدن به­نظمی منطقی، نوعی ضرباهنگ بصری نیز در کتیبه ایجاد نمود. علاوه بر قلم ثلث، کتیبه­هایی­که به­قلم نسخ، تعلیق و نستعلیق می­باشند نیز به­علت داشتن حروف گرد­اندام و کشیده و در برخی مواقع تکرار این حروف در کتیبه­ها دارای این کیفیت بصری می­باشند، در­کتیبه­هایی که به­خط کوفی در حرم مطهر وجود دارد تکرار الف­ها و حروف عمود، آهنگ بصری در قاب کتیبه را شامل شده است. در تصویر ۱ – ۳ نمونه ­ای از کتیبه­های طوماری مادر و بچه مشاهده می­ شود، در این کتیبه که از قلم ثلث به­عنوان خط اصلی و از قلم کوفی تربیعی به­عنوان خط فرعی استفاده شده است، با نوع قرارگیری حروف ثلث در قاب کتیبه، آهنگی بصری از حروف عمودی این خط ایجاد شده است، به­ طوری که هنرمند کتیبه­نویس با کشیده­تر کردن این حروف عمود، علاوه بر اینکه سبب ترکیب و چیدمان بهتر کتیبه شده است، نوعی آهنگ بصری متناوب را نیز ایجاد کرده است که در آن تنوع بصری نیز مشاهده می­ شود. همچنین آهنگ­بصری در حروف عمودی خط کوفی این کتیبه نیز وجود دارد، در تصویر ۳ – ۲ آمده است. در تصویر ۳ – ۳ کتیبه­ای به­قلم ثلث و رنگ سفید بر زمینه آبی لاجوردی به­رقم علیرضا عباسی مشاهده می­ شود، در این کتیبه نیز با بهره گرفتن از حروف عمودی و منحنی­ها با فواصل متفاوت، نوعی آهنگ­بصری متناوب ایجاد شده است که به­ایجاد تنوع بصری در قاب کتیبه کمک کرده است، در تصویر ۴ – ۳ و ۵ – ۳ آمده است. در تصویر­۶ – ۳ بخشی از کتیبه احداثیه بر ازاره­های بیرونی صحن عتیق به­رقم محمد الموسوی صنیع­التولیه آمده است، این کتیبه که به­خط نستعلیق می­باشد، با توجه به­نحوه چیدمان حروف عمودی در کرسی اول و دوم کتیبه آهنگ بصری ایجاد شده است، همچنین با قرارگیری حروف گرداندام در سمت راست و برکرسی اول کتیبه، نوعی آهنگ یکنواخت ایجاد شده است که هماهنگی بصری را در بر­دارد، در تصویر­۷ – ۳ و ۸ – ۳ آمده است. علاوه بر آن در سمت راست و برکرسی دوم کتیبه نیز، این آهنگ بصری با چیدمان حروف «لخاقا» مشاهده می­ شود که در تصویر ۹ – ۳ آمده است. به­ طور­کلی آهنگ بصری موجود در این کتیبه دارای تأکیدات متشابه بوده و توجه مخاطب را به­دنبال خود هدایت می‌کند. در تصویر­۱۰ – ۳ کتیبه­ای به­خط نستعلیق از محمد الموسوی در ازاره­های بیرونی صحن نو آمده است، در این کتیبه نوع قرارگیری حروف گرداندام به­نحوی است که چرخشی از پایین به­سمت بالا­ی کتیبه به ­وجود آمده است، در این کتیبه چشم از حرفی به­حرف دیگر، به­ صورت تدریجی منتقل شده و چرخشی منحنی­وار در آن ایجاد شده است، در تصویر­۱۱ – ۳ مشاهده می­ شود.
تصویر ۱ – ۳٫ نمونه ­ای کتیبه طوماری مادر و بچه به­خط ثلث و کوفی، داخل نقاره­خانه صحن عتیق، مأخذ­تصویر: آفرینش­های هنری آستان قدس رضوی.
تصویر ۲ – ۳٫ تحلیل ساختاری کتیبه، ایجاد آهنگ بصری متناوب در­کتیبه با تکرار افراشته­ها و ایجاد نوعی انتظار در بیننده در تکرار متنوع حروف عمودی.
تصویر ۳ – ۳٫ نمونه ­ای کتیبه طوماری به خط ثلث ، ایوان ساعت صحن عتیق، قلم علیرضا عباسی، دوره صفویه، مأخذ­تصویر: آفرینش­های هنری آستان قدس رضوی.
تصویر ۴ – ۳٫ ایجاد آهنگ بصری متناوب در­کتیبه با تکرار افراشته­ها و ایجاد نوعی انتظار در بیننده در تکرار متنوع حروف عمودی.
تصویر ۵ – ۳٫ ایجاد آهنگ بصری متناوب در­کتیبه با تکرار حروف گرد­اندام (دوایر منقبض و منبسط).
تصویر ۶– ۳٫ نمونه ­ای کتیبه قاب­بندی به­خط نستعلیق، ازاره بیرونی صحن عتیق، رقم محمد الموسوی، ۱۳۱۷، مأخذ­تصویر: نگارنده، آبان ۱۳۹۳.
تصویر ۷ – ۳٫ ایجاد آهنگ بصری متناوب با تکرار الف­ها و حروف عمودی در قاب کتیبه.
تصویر ۸ – ۳٫ ایجاد آهنگ بصری یکنواخت با حروف گرد­اندام در کرسی اول کتیبه.
تصویر ۹ – ۳٫ ایجاد آهنگ بصری یکنواخت، سمت راست و بر کرسی دوم کتیبه.
تصویر ۱۰ – ۳٫ نمونه ­ای کتیبه الواح به­خط نستعلیق، ازاره­های بیرونی صحن نو، رقم محمد­الموسوی، ۱۳۲۰، مأخذ­تصویر: نگارنده، آبان ۱۳۹۳.
تصویر ۱۱ – ۳٫ ایجاد آهنگ بصری متوالی، با تکرار حروف گرد­اندام از پایین کتیبه به­سمت بالا.
۳ – ۲ - ۲ تعادل
در یک­کتیبه هرگاه حروف و نوشتار آن به­درستی در کنار یکدیگر چیدمان شوند به­گونه ­ای که میان اجزای کتیبه وزن، اندازه، کشش و ثبات ایجاد گردد تعادل شکل می­گیرد، چیدمان حروف و نوشتار در قاب کتیبه اگر نظامند باشد به­ طوری­که انرژی بصری حروف و نوشتار آن به­نحوی سامان داده شده باشد که هیچ بخشی از کتیبه انرژی بصری دیگر بخش­های آن را از بین نبرد و باعث آشفتگی بصری در قاب کتیبه نگردد تعادل ایجاد می­ شود. می­توان گفت وجود تعادل در کتیبه نوعی ترکیب­بندی موزون را شامل می­ شود. در بسیاری از­ کتیبه­های موجود در مجموعه زیارتی امام رضا ­(ع) با چیدمان منظم و مناسب حروف و نوشتار در کنار یکدیگر تعادل بصری شکل گرفته است، این تعادل در بسیاری از موارد با چیدمان افراشته­ها و حروف عمودی در کنار یکدیگر، چیدمان مناسب کلمات در کنار هم، حروف گرد و کوتاه، فضای مثبت و منفی و با کنار هم قرار­گیری مناسب رنگ­های مورد استفاده در کتیبه شکل گرفته است. در تصویر­۱۲ – ۳ کتیبه­ی طوماری کمربندی دو­طبقه، به­قلم محمد رضا امامی اصفهانی که بر سر در ایوان طلای صحن عتیق کار شده، آمده است. در این­گونه کتیبه­­ها که دارای کمربندی حروف کشیده می­باشند، حرف کشیده که بیشتر یاء­راجعه است، به­ صورت کمربندی، قاب کتیبه را به­دو قسمت تقسیم می­ کند و مانند تکیه­گاه و حاملی سبب تعادل فضای کلی کتیبه می­گردد، به­ طوری­که حروف در بالا و پایین آن قرار می­گیرد. تعادل مذکور در این کتیبه نیز ایجاد شده است، علاوه بر آن در این کتیبه با به­ کارگیری قلم ثلث و استفاده از خاصیت حروف عمودی و افراشته در آن، علاوه بر ایجاد آهنگ بصری، تعادل بصری نیز شکل گرفته است و نوعی موازنه بصری از طریق کنش و واکنش حروفی که دارای خاصیت ایستایی می­باشند در مواجه با حرف کشیده یاء ایجاد شده است، در تصویر­۱۳ – ۳ مشاهده می­ شود. علاوه بر آن با بهره گرفتن از دو رنگ آبی و زرد متمایل به نارنجی، نوعی رابطه هماهنگ از تیرگی و روشنی رنگ­های به­کار رفته در این کتیبه ایجاد شده است که علاوه بر تأکید بصری و درخشش، تعادلی از تیرگی و روشنایی را در قاب کتیبه شامل شده است. در تصویر ۱۴ – ۳ کتیبه­ای به­خط نستعلیق و رقم محمد الموسوی، نصب شده بر ازاره­های صحن نو آمده است. در این کتیبه با بهره گرفتن از خاصیت حروف کشیده و نحوه قرارگیری این حروف در کرسی اول و دوم کتیبه، با ایجاد رابطه­ای هماهنگ بین این حروف، تقسیم فضای قاب کتیبه مشاهده می­ شود و تعادل بصری در آن ایجاد شده است، در تصویر ۱۵ – ۳ مشاهده می­ شود. در تصویر­۱۶ – ۳ کتیبه­ای به­خط کوفی بنایی در داخل ایوان مقصوره آمده است، در این کتیبه با توجه به­خاصیتی که در خط کوفی بنایی نهفته است، تعادل ایجاد شده است. به­ طور معمول در کتیبه­هایی که به­خط کوفی بنایی می­باشند، فضای مثبت و منفی مراعات می­ شود و همین امر، یکی از مواردی است که سبب ایجاد تعادل در کتیبه می­گردد، علاوه بر آن ویژگی حروف این خط که به­ صورت سطح می­باشد و در آن حروف گرداندام وجود ندارد، کنش و واکنشی را شامل می­ شود که از طریق خاصیت حروف عمودی و افقی آن ایجاد شده و تعادل بصری در آن ایجاد می­ شود. در این کتیبه نیز با بهره گرفتن از همین خصوصیات، یعنی استفاده از تقاطع حروف عمود و افقی و قرارگیری فضای مثبت و منفی در کنار هم، هماهنگی و تعادل ایجاد شده است، همچنین ترکیب رنگ سیاه برای حروف و فضای مثبت کتیبه و رنگ زرد برای فضای منفی، نوعی هماهنگی از ارزش تیرگی و روشنی را شامل شده است، که علاوه بر ایجاد هماهنگی، باعث جلب نظر بیننده نیز می­ شود، در تصویر­۱۷ – ۳ و ۱۸ – ۳ آمده است.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

تصویر­۱۲ – ۳٫ نمونه ­ای کتیبه طوماری کمربندی به­خط ثلث، سردر ایوان طلای صحن عتیق، رقم محمد­رضا امامی­اصفهانی، ۱۰۸۵ق، مأخذ­تصویر: آفرینش­های هنری آستان قدس رضوی.
تصویر­۱۳ – ۳٫ ایجاد تعادل بصری با بهره گرفتن از آهنگ متناوب در افراشته­ها وکمربند حرف «یاء» که سبب تقسیم فضای کتیبه شده است.
تصویر­۱۴ – ۳٫ نمونه ­ای کتیبه الواح به­خط نستعلیق، ازاره­های صحن­نو، رقم محمد­الموسوی، مأخذ­تصویر: نگارنده، مهر ۱۳۹۳٫
تصویر ۱۵ – ۳٫ ایجاد تعادل بصری با استفاده ازحروف کشیده در بالا و پایین کتیبه.
تصویر­۱۶ – ۳٫ نمونه ­ای کتیبه به­خط کوفی بنایی ساده با عبارت­الله­اکبر، داخل ایوان مقصوره، مأخذ­تصویر: مصدقیان، ۱۳۸۴: ۷۶٫
تصویر ۱۷ – ۳٫ تعادل بصری با بهره گرفتن از شبکه­بندی حروف افقی و عمودی در قاب کتیبه.
تصویر ۱۸ – ۳٫ تعادل بصری با رعایت فضای مثبت و منفی در بین حروف.
۳ – ۲ - ۳ تباین
تباین (تضاد) رابطه­ای بین حروف و کلمات موجود در کتیبه­ها می­باشد که می ­تواند باعث تأکید بر تفاوت­هایی چون اندازه، جهت، تناسبات و … گردد. وجود تباین در کتیبه­ها نوعی تنوع و تأثیرات بصری را ایجاد نموده و بیان بصری را قدرت می­بخشد، اما باید توجه داشت­که استفاده از آن در بین حروف و نوشتار یک کتیبه مناسب و با منطق رعایت شود تا انسجام ترکیب­بندی از بین نرود. در­کتیبه­های مجموعه زیارتی امام رضا (ع) نمو­نه­های زیادی از تباین دیده می­ شود که بیشتر آنها شامل تباین در اندازه، جهت و رنگ می­باشند. می­توان­­ کتیبه­های طوماری­ که به­خط ثلث نوشته شده­ است را عنوان کرد. در اکثر این کتیبه­ها به­جهت هماهنگ­کردن حروف با قاب کتیبه، الف­ها و حروف عمودی بلند­تر از اصل نوشتاری آن در نظر گرفته شده ­اند و افراشته­هایی را شامل می­شوند که سبب ایجاد تباین در کتیبه می­گردد. همچنین می­توان حروف کشیده­ای که در ثلث و نستعلیق نوشته می­ شود را نام برد، تفاوت در کشیدگی این حروف نسبت به­دیگر حروف نوشتاری کتیبه سبب نوعی تباین در اندازه می­گردد. در­کتیبه­ها، حروف و کلمات طوری نوشته می­شوند که گویی در یک جهت خاص در حال حرکت هستند، اما با در تضاد قراردادن آنها در قاب کتیبه می­توان به­نوعی تباین جهت دست یافت، این مورد نیز در خطی مانند ثلث ایجاد می­گردد، زیرا برخی از حروف آن از ایستایی خارج شده و گاهی به­ صورت مورب نگاشته می­شوند، به­ طوری­که در آن نوعی تباین جهت پدیدار می­گردد. همچنین در بسیاری از کتیبه­های این مجموعه زیارتی از رنگ­هایی که دارای تضاد سرد و گرم، تیره و روشن می­باشند نیز به­وفور استفاده شده است. در اغلب این کتیبه­ها از رنگ آبی لاجوردی با ترکیب رنگهایی مانند سفید، زرد، نارنجی و آبی روشن استفاده شده است که­ نوعی تباین در رنگ را شامل می­ شود. در تصویر ۱۹ – ۳ کتیبه­ی طوماری کمربندی دو طبقه به­رقم محمد رضا امامی اصفهانی آمده است، همان­طور که در مبحث تعادل عنوان شد، در این کتیبه با به­ کارگیری حروف افراشته، آهنگ بصری و تعادل صورت گرفته است. علاوه بر آن تباین در اندازه نیز از طریق تغییر در اندازه حروف عمودی (الف­ها و لام­) ایجاد شده است، در تصویر­۲۰ – ۳ آمده است. همچنین با مورب قرار دادن لام و سرکش کاف، نوعی تباین جهت نیز شکل گرفته است، که این تأثیرات سبب کشش بصری شده و کتیبه را از یکنواختی خارج ساخته است و نوعی تنش در قاب کتیبه ایجاد شده است، در تصویر­۲۱ – ۳ این تأثیرات آمده است. علاوه بر آن استفاده از دو رنگ متضاد در کنار یکدیگر برای فضای مثبت و منفی این کتیبه، تعادلی همراه با تنوع و تباین را شامل شده است که این امر نیز در جلب توجه بیننده تأثیر زیادی دارد، در تصویر­۲۲ – ۳ رنگ­های مذکور آمده است. در تصویر­۲۳ – ۳ کتیبه­ای در ازاره­های صحن نو، به­خط نستعلیق و رقم محمد­الموسوی آمده است، در این کتیبه با بهره گرفتن از عملکرد متقابل حروف کشیده «ب» و «یاء» درکرسی اول و دوم ، نوعی تباین اندازه ایجاد شده به­نحوی که کتیبه را از یکنواختی خارج کرده است، در تصویر­۲۴ – ۳ آمده است. در تصویر ۲۵ – ۳ ­کتیبه­ی گنبد مسجد گوهرشاد، به­خط کوفی بنایی مسطح مشاهده می­ شود، در این کتیبه با بهره گرفتن از خاصیت حروف عمودی در خط کوفی بنایی، علاوه بر ایجاد آهنگ­بصری و تعادل، نوعی تباین اندازه در آن ایجاد شده است، که نشان­دهنده تفاوت اندازه در حروف عمودی و حروف افقی خط بنایی می­باشد. همچنین با مورب شدن و در تضاد قرار گرفتن طُره حروف عمودی، تباین جهت نیز مشاهده می­ شود، در تصویر­۲۶ – ۳ آمده است. علاوه بر آن در این کتیبه با بهره گرفتن از کاربرد رنگ­های فیروزه­ای، زرد، سیاه، سفید و قهوه­ای، تباین تیره و روشن مشاهده می­ شود، به­ طوری­که ­هنرمند کتیبه­نویس با انتخاب رنگ زرد برای نوشتار و دورگیری سیاه و قراردادن آن بر زمینه فیروزه­ای، سبب برجسته­تر شدن نوشتار نسبت به­زمینه­ کتیبه شده است و به­ایجاد جلب توجه در کتیبه کمک زیادی کرده است، در تصویر ۲۷ – ۳ رنگ­های به­کار رفته در این کتیبه آمده است.
تصویر­۱۹ – ۳٫ نمونه ­ای کتیبه طوماری کمربندی به­خط ثلث، سردر ایوان طلای صحن عتیق، رقم محمد­رضا امامی­اصفهانی، ۱۰۸۵ق، مأخذ­تصویر: آفرینش­های هنری آستان قدس رضوی.
تصویر­۲۰ – ۳٫ ایجاد تباین اندازه، با بهره گرفتن از افراشته­های عمودی نسبت به دیگر حروف افقی کتیبه.
تصویر­۲۱ – ۳٫ ایجاد تباین جهت، با بهره گرفتن از حروف مورب در قاب کتیبه.
تصویر­۲۲ – ۳٫ ایجاد تباین رنگ­های مکمل^[۱۷] و تاریک و روشن در کتیبه.
تصویر­۲۳– ۳٫ نمونه ­ای­کتیبه الواح به­خط نستعلیق، رقم محمد­الموسوی، ازاره­های صحن نو، مأخذ­تصویر: نگارنده، مهر ۱۳۹۳٫
تصویر­۲۴ – ۳٫ ایجاد تباین اندازه، با بهره گرفتن از حروف کشیده در قاب کتیبه.
تصویر­۲۵– ۳٫ نمونه ­ای کتیبه به­خط کوفی بنایی مسطح، مجموعه زیارتی امام رضا (ع)،گنبد مسجد گوهرشاد، مأخذ­تصویر: آفرینش­های هنری آستان قدس رضوی.
تصویر­۲۶ – ۳٫ ایجاد تباین اندازه، با بهره گرفتن از افراشته­ها در خط کوفی بنایی و تباین جهت، با مورب شدن و در تضاد قرار گرفتن طُره در حروف عمودی.
تصویر­۲۷ – ۳٫ ایجاد تباین رنگ­های تاریک و روشن در کتیبه.
۳ – ۲ – ۴ ترکیب­بندی
با قرار­گیری حروف خوشنویسی در­کنار هم و ایجاد روابط بین آنها مجموعه ­ای از عوامل بصری ایجاد می­گردد که دارای کیفیتی جدید می­باشند. حال اگر این حروف و کلمات در قاب کتیبه بنشیند و کیفیت­های بصری مانند آهنگ، تعادل و … در آن لحاظ شود، شبکه­ ای از روابط بصری با چیدمان حروف و کلمات شکل می­گیرد که در واقع همان ترکیب­بندی است. یکی از مواردی که در کتیبه­های مجموعه زیارتی امام رضا­ (ع) وجود دارد، ترکیب­بندی­های متنوعی است که دیده می­ شود، می­توان گفت در کتیبه­هایی که به­ صورت طوماری و قاب­بندی شده با خط ثلث یا کوفی نوشته شده است، به­علت داشتن آهنگ بصری در افراشته­ها و ساختار عمودی حروف آن، ترکیب­بندی عمودی در این­دست از کتیبه­ها آشکار است، به­ طوری­که روحیه­ای مثبت و کیفیتی ایستا در قاب کتیبه پدید آمده است. ­همچنین با توجه به­تضادی که بین حروف عمود و افقی در برخی از کتیبه­های طوماری و قاب­بندی شده وجود دارد، نوعی ترکیب­بندی متقاطع شکل گرفته است. علاوه بر آن بر اساس نحوه قرارگیری حروف، نقاط، اِعراب و رابطه آنها با یکدیگر ترکیب­بندی مثلث نیز در بسیاری از این­کتیبه­ها دیده می­ شود. ترکیب­بندی مثلث در برخی از کتیبه­های نستعلیق، با توجه به­چیدمان و رابطه نقاط موجود در کتیبه نیز وجود دارد. در کتیبه­های ترنج و شمسه که به­خط نستعلیق و ثلث نگاشته شده ­اند، به­علت ساختار­کلی قاب کتیبه ترکیب­بندی دایره و منحنی نیز دیده می­ شود. در نهایت می­توان عنوان کرد که ترکیب­بندی­های عمودی، متقاطع، مثلث، اریب و دایره­ای بیشترین نوع ­ترکیب­بندی­ درکتیبه­های مجموعه زیارتی امام رضا­ (ع) می­باشد که مورد استفاده قرار گرفته است. در تصویر­۲۸ – ۳ کتیبه­ای از نقاره­خانه صحن عتیق آمده است که در آن ترکیب خط ثلث در قالب کتیبه­ ­دو طبقه­ی کمربندی، مشاهده می­ شود. در این کتیبه با توجه به­استفاده از حروف عمودی و نحوه قرارگیری آنها در کنار یکدیگر، علاوه بر ایجاد آهنگ بصری متناوب و تعادل، ترکیب­بندی عمودی نیز ایجاد شده است، همچنین با توجه به­تقاطع حروف عمودی و کمربند کشیده افقی، ترکیب متقاطع ایجاد شده است که در بر­دارنده­ی تضادی از ایستایی و نرمش می­باشد، در در تصویر­۲۹ – ۳ و ۳۰ – ۳ آمده است. در این کتیبه علاوه بر موارد عنوان شده، با مورب قرار دادن برخی از حروف افراشته در قسمتهایی از قاب کتیبه، ترکیب­بندی مورب نیز ایجاد شده است که بر پویایی کتیبه تأکید داشته و کتیبه تبدیل به­اثری قابل تعمق شده است، در تصویر­۳۱ – ۳ آمده است. در تصویر ۳۲ – ۳ کتیبه­ای داخل ایوان شرقی صحن نو به­خط ثلث و دربردارنده کمربند کشیده حروف مشاهده می­ شود. در این کتیبه نیز همانند کتیبه­هایی که دارای کمربندی حروف کشیده و حروف افراشته می­باشند، ترکیب­بندی عمودی و متقاطع ایجاد شده است، همچنین ترکیب­بندی مورب با اریب­شدن حروف در وسط کتیبه، مشاهده می­ شود که حرکتی مثلثی را در­بر دارد، در تصویر­۳۳ – ۳ و ۳۴ – ۳ آمده است. در تصویر ۳۵ – ۳ کتیبه­ی نصب شده در ایوان طلای صحن نو به­خط رقاع آمیخته به­ثلث آمده است، در این لوح به­ دلیل شکل ظاهری قاب آن که به­ صورت ترنجی می­باشد، ترکیب­بندی دایره مشاهده می­ شود و نوعی چرخش روان در قاب کتیبه ایجاد شده است که سبب جذب نگرنده به­سمت خود می­ شود. علاوه بر آن در وسط دایره­ها، با توالی حروف و رابطه آنها با هم، ترکیب مثلث نیز دیده می­ شود، که به­استحکام حروف نشسته در قاب کتیبه کمک کرده است. همچنین ترکیب متقاطع با چیدمان حروف عمودی و تقاطع کمربند حروف مورب در این کتیبه ایجاد شده است، در تصویر­۳۶ – ۳ و ۳۷ – ۳ تحلیل آن آمده است. در تصویر­۳۸ – ۳ بخشی از کتیبه کار شده در ازاره­های بیرونی صحن عتیق به­قلم نستعلیق آمده است، در این کتیبه علاوه بر مواردی که در مبحث آهنگ بصری عنوان شد، نوعی ترکیب مثلثی مشاهده می­ شود که از طریق توالی و رابطه نقاط با یکدیگر در قاب کتیبه ایجاد شده است، در تصویر­۳۹ - ۳ مشاهده می­ شود. در تصویر­۴۰ – ۳ نمونه ­ای از الواح ترنجی به­خط نستعلیق در رواق منتهی به­پیش­روی مبارک آمده است. با توجه به قالب کلی این کتیبه، ترکیب­بندی دایره مشاهده می­شودکه با ایجاد توالی و رابطه­ای که در حروف عمودی کتیبه وجود دارد، این ترکیب شکل گرفته است. ترکیب منحنی در این کتیبه، نوعی چرخش همراه با استحکام را در بر دارد، به­ طوری­که با مشاهده آن، چشم به­آرامی در فضای کلی لوح به­چرخش در می ­آید. علاوه بر آن با رابطه ای که بین نقاط موجود در این کتیبه است، ترکیب مثلث ایجاد شده است، به­ طوری­که نوعی انسجام بصری در این کتیبه مشاهده می­ شود، در تصویر­۴۱ – ۳ و ۴۲ – ۳ آمده است.
تصویر­۲۸– ۳٫ نمونه ­ای کتیبه کمربندی به­خط ثلث، نقاره­خانه صحن عتیق، مجموعه زیارتی امام رضا­ (ع)، مأخذ­تصویر: آفرینش­های هنری آستان قدس رضوی.
تصویر­۲۹ – ۳٫ ترکیب­بندی عمودی با بهره گرفتن از آهنگ بصری در افراشته­ها و ایجاد ثبات و پایداری در کتیبه.
تصویر ۳۰ – ۳٫ قرارگیری حروف عمودی و کمربند افقی حروف، در وسط کتیبه با تقسیم ­بندی قاب کتیبه به­دو قسمت مساوی و ایجاد ترکیب­بندی متقاطع در کتیبه.
تصویر­۳۱ – ۳٫ قرارگیری حروف اریب و تقسیم قاب کتیبه، ایجاد تباین جهت و ترکیب­بندی اریب در کتیبه.
تصویر­۳۲ – ۳٫ نمونه ­ای کتیبه کمربندی به­خط ثلث، داخل ایوان شرقی صحن نو، مجموعه زیارتی امام رضا­(ع)، ۱۲۷۴ ق، مأخذ­تصویر: آفرینش­های هنری آستان قدس رضوی.
تصویر­۳۳ – ۳٫ ترکیب­بندی عمودی با بهره گرفتن از آهنگ بصری در افراشته­ها و ایجاد ترکیب­بندی متقاطع با قرارگیری حروف عمودی و کمربند افقی حروف.
تصویر­۳۴ – ۳٫ ترکیب­بندی اریب با مورب شدن حروف در بخشی از قاب کتیبه.
تصویر ۳۵ – ۳٫ نمونه ­ای الواح ترنجی، خط رقاع آمیخته به­ثلث، ایوان طلای صحن نو، مأخذ­تصویر: آفرینش­های هنری آستان قدس رضوی.
تصویر­۳۶ – ۳٫ ترکیب­بندی متقاطع با چیدمان حروف عمودی و کمربند حروف مورب
تصویر­۳۷– ۳٫ ترکیب­بندی دایره در قسمت بالا، وسط و پایین لوح ترنجی و ایجاد ترکیب مثلث در وسط دایره با توجه به­توالی حروف.
تصویر ۳۸ – ۳٫ نمونه ­ای کتیبه قاب­بندی به­خط نستعلیق، ازاره بیرونی صحن عتیق، مجموعه زیارتی امام رضا­(ع)، رقم محمد الموسوی، ۱۳۱۷ق، مأخذ­تصویر: نگارنده آبان ۱۳۹۳٫
تصویر­۳۹– ۳٫ ترکیب­بندی مثلث با توالی و رابطه نقاط با یکدیگر.
تصویر­۴۰ – ۳٫ نمونه ­ای الواح ترنجی به­خط نستعلیق، رواق منتهی به­پیش­روی مبارک، مجموعه زیارتی امام رضا­(ع)، مأخذ­تصویر: نگارنده مهر ۱۳۹۳٫