۲-۳-۵-۹- مدل در دسترس بودن حمایت اجتماعی
این مدل، حمایت اجتماعی را به عنوان مقابله می­داند که بر کاهش اثرات ناگوار وقایع تنش­زا سودمند است (هابفول و استفن^[۱۵۶]، ۱۹۹۰ به نقل از برهیم^[۱۵۷]، ۱۹۹۳). افرادی که نسبت به در دسترس بودن حمایت اجتماعی، امنیت فکری دارند در مقایسه با کسانی که نسبت به کفایت حمایت اجتماعی شک دارند به طور موثری با فشار روانی مقابله می­ کنند (لیوارجانی، ۱۳۷۵).
۲-۳-۵-۱۰- مدل سپر در برابر استرس
بر اساس مدل سپر، حمایت اجتماعی در فرایند بیماری می ­تواند در دو مرحله دخالت کند و نقش داشته باشد: در زندگی هر فردی موقعیت­هایی پیش می ­آید که به طور معمول استرس­آور است. شخصی که دارای حمایت اجتماعی است، در ارزیابی وقایع استرس ­زا با فردی که از حمایت اجتماعی پایین برخوردار است به طور متفاوت برخورد می­ کند. زمانی که فرد فکر می­ کند در موقع برخورد با واقعه­ای منابع ضروری فراهم است، از آسیب زایی آن واقعه می­کاهد و توانایی فرد را در مقابله با آن بالا می­برد، به گونه ­ای که با موقعیت­های بسیار استرس زا با توانایی بیشتر روبه رو می­ شود. از طرف دیگر حمایت اجتماعی در کاهش یا حذف واکنش استرس و یا تاثیر مستقیم روی فرایندهای فیزیولوژیکی، می ­تواند دخالت موثر داشته باشد. حمایت می ­تواند، تاثیر استرس ­زا را با تهیه راه­حل مساله یا کاهش اهمیت مساله درک شده و یا تسهیل رفتاری سالم تخفیف دهد (گل رضایی، ۱۳۷۵). ادراک حمایت اجتماعی و دسترسی به آن مانند سپری فرد را در مقابل شرایط استرس زا محافظت می کند. این اثر ممکن است با گذشت زمان و بسته به نوع عامل و شرایط استرس زا متغیر باشد (کرمانی، ۱۳۸۸).
۲-۳-۵-۱۱- نظریه اثر اصلی یا تاثیر مستقیم
دریافت حمایت اجتماعی صرف نظر از وجود عوامل استرس ­زا به خودی خود بر سلامت افراد تاثیرگذار است و فقدان آن دارای آثار سوء است. بدین ترتیب حضور در اجتماع خانواده، دوستان و همسایگان و از این طریق دریافت حمایت اجتماعی بیشتر با سلامت بیشتر رابطه دارد (فلمینگ و باوم، ۱۹۸۶ به نقل از محسنی تبریزی و راضی، ۱۳۸۶).
۲-۴- اضطراب مرگ
تاناتولوژی^[۱۵۸] یا مرگ­شناسی عرصه نوینی است که تکاپوی بشر و چالش او با مرگ و مردن را منعکس می­ کند. متاسفانه تا همین اواخر موضوع مرگ حتی در قلمرو پزشکی نیز یک تابو محسوب می­شد و گرایش انکارکننده مرگ که بر غرب و جوامع متاثر از آن حاکم بود تسلط خود را در حوزه پزشکی نیز اعمال می­کرد. در متون روانپزشکی دهه ۱۹۶۰ را می­توان سرآغاز توجه به مرگ و مردن دانست که شناخت ما در این باره با مطالعات مربوط به فقدان، داغدیدگی و ماتم آغاز می­ شود. امروزه مرگ شناسی در میان سایر شاخه­ های روان­پزشکی و روان­شناسی گسترش روز افزونی یافته است. مرگ­شناسی را می­توان تحقیق در باب مرگ، مردن، رفتارهای تهدید­کننده حیات، ماتم، داغدیدگی، ترس از مرگ، خودکشی، بیماری های مهلک و بیماران رو به مرگ و مشکلات بازماندگان فرد از دست رفته دانست. طبعاً به علت اهمیت و فراگیری موضوع، محدوده مرگ­شناسی به این موارد منحصر نمی­ شود و تداخل آن با سایر شاخه­ های علوم و حوزه ­های فلسفی، اجتماعی، فرهنگی، مدنی و مذهبی بر غنای آن می­افزاید (کوبلر - راس^[۱۵۹]، ۱۹۹۵).
۲-۴-۱- تعریف مرگ
مرگ رویدادی نیست که در یک لحظه اتفاق بیافتد، بلکه فرایندی است که به موجب آن اندام­ها از فعالیت بازمی­ایستند که از فردی به فرد دیگر تفاوت دارد. فرهنگ­ها و جوامع مختلف تعاریف مختلفی از مرگ ارائه می کنند. در تعریف جوامع سنتی، توقف ضربان قلب و تنفس از مرگ خبر می­دهد. اما در جوامع صنعتی این ملاک­ها کافی نیستند، زیرا روش­های حیات بخش اغلب امکان برگشت نشانه­ های حیاتی را فراهم می­آورند. لذا در این جوامع مرگ مغزی، توقف برگشت­ناپذیر کل فعالیت مغز و ساقه مغز، به عنوان ملاک مرگ مورد استفاده قرار می گیرد (برک^[۱۶۰]، ۱۳۸۸).
۲-۴-۲- مراحل مرگ
فرایند مرگ شامل سه مرحله است:

1. 1. مرحله آگونال^[۱۶۱]: این مرحله به نفس نفس زدن و اسپاسم های عضلانی در چند لحظه اول اشاره دارد که طی آن بدن نمی­تواند زندگی را تحمل کند.

1. 1. مرگ بالینی^[۱۶۲]: به فاصله کوتاهی از مرحله اول، ضربان قلب، گردش خون، تنفس و عملکرد مغز متوقف می­ شود، ولی امکان به هوش آمدن وجود دارد.

1. 1. جان باختن^[۱۶۳]: که مرحله ورود به مرگ دایمی است (برک، ۱۳۸۸).

۲-۴-۳- شکل­ گیری مفهوم مرگ
آگاهی از مرگ بر پنج مفهوم استوار است:

1. 1. تداوم: وقتی موجود زنده­ای میمیرد ، دوباره نمی­ توان آن را به زندگی برگرداند.

1. 1. اجتناب­ناپذیری: همه موجودات زنده سرانجام می­میرند.

1. 1. توقف: تمام کارکردهای زنده، از جمله حرکت، فرایندهای بدن، فکر و احساس هنگام مرگ متوقف می­شوند.

1. 1. قابلیت کاربرد: مرگ فقط در مورد موجودات زنده کاربرد دارد.

1. 1. علیت: مرگ به علت از کار افتادن عملکرد بدن روی می­دهد (برک، ۱۳۸۸).

۲-۴-۴- تعریف اضطراب مرگ
اضطراب مرگ مفهومی پیچیده است که به سادگی قابل توضیح نیست و بطور کلی مشتمل بر مفاهیم ترس از مرگ خود و دیگران است.(گایر، ۲۰۰۲).
به عقیده بلسکی (۱۹۹۹) اضطراب مرگ تفکرات، ترس­ها و هیجانات در رابطه با پایان زندگی است که بیش از میزان طبیعی بوده و فرد از وجود آن احساس درماندگی^[۱۶۴] و استیصال نماید. همچنین رایس (۲۰۰۹) اضطراب مرگ به عنوان یک ترس غیرعادی و بزرگ از مرگ همراه با احساساتی از وحشت از مرگ یا دلهره هنگام فکر به فرایند مردن یا چیزهایی که پس از مرگ رخ می دهند، تعریف می­ کند.
اضطراب مرگ عموماً به عنوان احساس ناراحتی توأم با ترسی که معطوف به مرگ خود یا دیگران است و با در نظر گرفتن مرگ به عنوان پایان حیات یا تجسم مراسم تدفین و جسد برانگیخته می­ شود، تعریف می­ شود (فیرستون و کتلت، ۲۰۰۹). هارمون- جونز^[۱۶۵] (۱۹۹۷) نیز آن را ترس آگاهانه یا ناخودآگاه از مرگ یا مردن می­داند.
به طور کلی با توجه به تعاریف بالا، می­توان گفت که اضطراب مرگ با احساسات و تفکرات مربوط به پایان زندگی خود و دیگران، درماندگی و زندگی پس از مرگ همبسته است.
۲-۴-۵- انواع اضطراب مرگ
لانگز^[۱۶۶] (۱۹۸۷به نقل از جثیره، ۱۳۸۴) سه گونه اضطراب ناشی از مرگ را نام می برد که عبارتند از:

1. 1. 1. 1. اضطراب مرگ غارتگر^[۱۶۷]: این نوع از اضطراب یکی از اساسی­ترین و ابتدایی­ترین نظریات ژنتیک فلسفی است که در آن ارگان های تک سلولی دریافت­کننده­هایی دارند که مراحلی را در جهت تکامل می­پیمایند تا به خطرات بیرونی عکس العمل نشان داده و همیشه دارای ارگان­هایی حمایتی باشند و همچنین دارای مکانیزم های پاسخگو هستند که طراحی شده تا در صورت حملات یا خطرات شیمیایی و فیزیکی باعث بقا و ادامه زندگی گردد. در انسان ها این نوع اضطراب مرگ ناشی از انواع موقعیت­های خطرناک می باشد که باعث می شود شخص ریسک کند یا زندگیش را به خطر بیاندازد. این آسیب دیدگی­ها ممکن است روانی یا جسمانی باشد. اضطراب مرگ غارتگر باعث حرکت یک شخص به سوی منابع تطبیق دهنده و کشیده شدن وی به سوی تلاش فعالانه برای مبارزه با خطر یا تلاش­هایی برای فرار از موقعیت­های خطرناک می­گردد.این عکس العمل­ها همچنین ممکن است شکل ذهنی یا فیزیکی داشته باشد و شامل هر نوع مرحله تطبیق آگاهانه یا ناآگاهانه باشد.

      ( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

1. 1. اضطراب مرگ وجودی: قوی­ترین نوع اضطراب است و فعالیت آن بر پایه انسان و دانسته ­های آگاهانه و سریع او و پیش ­بینی اجتناب­ناپذیر از مرگ است. این اضطراب و انتظاری که برمی­انگیزد، نتیجه استفاده از زبان است که شخص را به سوی دانسته ­های محدودی که نشانگر تفاوت میان خود و اطرافیانش است، می­کشاند. این نوعی احساس هویت انسانی و توانایی پیش ­بینی کردن آینده می­باشد. انسان­ها در برابر این نوع از اضطراب مرگ که توسط یک صف عریضی از مکانیزم­ های ذهنی و فعالیت­های فیزیکی تاثیر می­پذیرد، از خود دفاع می­ کنند. آن­ها این طریقه مقابله را با انکار مرگ انجام می­ دهند. گرچه استفاده محدود از روش انکار و تکذیب مناسب است اما استفاده بیش از حد این روش ثابت می­ کند که این رفتار بسیار احساسی است. بنابراین انکار مرگ و پاک کردن حقیقت وجودی مرگ از طریق دفاع ذهنی و وابسته به ادراک انجام می­ شود. عدم آگاهی از حوادث جسمی و انواع نشانه­ های تهدید کننده سلامت جسمی، زمینه ­های خشونت، جنبه­ های روانی و انجام اعمال مجرمانه با دیگران همگی وسایلی برای رد کردن آسیب­پذیری شخصی است و اینکه انسان به دنبال خلق و ایجاد خیالات خام و بی­پایه است تا بدان وسیله نشان دهد که قدرت مبارزه با مرگ را دارد که چنین نیست.

1. 1. اضطراب مرگ تهاجمی^[۱۶۸]: در این نوع از اضطراب مرگ که همیشه انسانی و مربوط به موجودات متفکر می­باشد. در اینجا اضطراب مرگ زمانی به وجود می ­آید که فرد به دیگران به طریق جسمانی یا روحی و روانی لطمه وارد کند و این عمل باعث تحریک قوه انکار می­ شود. تاثیرات این نوع اضطراب بیشتر ناآگاهانه است تا اینکه آگاهانه باشد. اولین پاسخ به این نوع از اضطراب این است که ارتکاب گناه آگاهانه یا ناآگاهانه در جواب باعث انواع اعمال و تصمیمات خودتنبیهی از سوی گناهکار می­ شود. یعنی شخصی مرتکب تصمیم به تنبیه شخصی خود برای ارتکاب گناه خود می­گردد، تا خود را از عذاب وجدان رها سازد. شخصی که به دیگران لطمه وارد کرده به اعمالی دست می­زند که شخصی که از اعماق قلب از او ناراحت است او را ببخشد. در نتیجه شخص آسیب­رسان به طور ناآگاهانه تصمیم به آسیب رساندن به خود می­گیرد که این عمل کاملاً نادانسته است و او در این زمان نمی­داند که عملش آسیب رساندن به خود است. یکی از مکانیزم­ های اساسی که انسان­ها با آن سر و کار دارند با اضطراب مرگ از نوع دوم مرتبط است. هنوز عامل تحریک شونده باقی است و انکار آن به هزاران شکل است. بنابراین انکار به صورت رفتارهای متعددی انجام می­ شود مانند قانون­شکنی و شکستن حد و مرزها، زورگویی به دیگران، تلاش برای بدست آوردن ثروت یا قدرت. این اعمال اغلب توسط جراحات و لطمات مرگ­آور فعال می­شوند و حال آنکه این اعمال ممکن است انسان را به سوی اعمال سودمندی رهبری نماید و برخی موارد اندکی ممکن است در کوتاه مدت و یا بلند مدت باعث ایجاد خسارات به خود و دیگران گردد. یافتن ریشه این رفتارها، توسط بنیان گذاران تکذیب و انکار بنا شده است و شامل تشدید و افزایش دفاعیات مبنی بر انکار می­ شود. انسان ها از مرگ می­هراسند و نمی­خواهند حقایق را در مورد مرگ درک کنند (به نقل از جثیره، ۱۳۸۴).

۲-۴-۶- دیدگاه­ های نظری مربوط به مرگ
۲-۴-۶-۱- روانکاوی
در میان شاخه های مختلف روانشناسی، مکتب روانکاوی^[۱۶۹] بیش از همه در تبیین مرگ کوشیده است. فرضیه فروید درباره غریزه مرگ مهمترین مشارکتی است که روانکاوی در مورد شناخت مفهوم مرگ مبذول داشته است. وی اولین نظریه­پردازی است که اضطراب مرگ را مطرح نموده است. او از تجارب روان تحلیلی خود با بیماران دریافت که در برخی از افراد چیزی به عنوان ترس از مرگ وجود دارد. او عنوان نمود که به طور کلی هیچ کس مرگ خود را باور ندارد و همه افراد آن را به صورت ناخودآگاه نفی می­ کنند. فروید در نهایت اضطراب مرگ را به عنوان نوعی نگرانی نوروتیک در رابطه با مرگ کاهش داد که بکر^[۱۷۰] (۱۹۷۳) به چالش جدی با آن پرداخت. او اصطلاح انکار مرگ را به کار برد و عنوان کرد که نه تنها اضطراب مرگ امری حقیقی و واقعی است بلکه خود منبع بسیاری از ترس­ها و نگرانی­های فرد در زندگی می­گردد (دسپلدر و استریک لند^[۱۷۱]، ۲۰۰۵). واژه­ای که فروید از آن به منظور نامگذاری غریزه مرگ استفاده کرد یعنی تاناتوس، در اساطیر یونان باستان به فرشته مذکر بالداری گفته می­شد که مجسم کننده مرگ بود. نیروی غریزه مرگ یا مرگ­مایه، متوجه تخریب یا به پایان رساندن حیات است. فروید معتقد بود که تمام رفتارهای انسان از بازی پیچیده این غریزه با غریزه زندگی (اروس^[۱۷۲]) یا عشق یا زیست­مایه و تنش و کشش دایمی میان آن­ها زاده می­ شود. فروید در کتاب فراسوی اصل لذت جویی می­گوید که در حیات ارگانیک، غریزه به معنی تمایلی ذاتی برای اعاده حالت اولیه چیزها و بازگشت به آن حالت است. اگر هدف حیات رسیدن به حالتی باشد که هرگز وجود نداشته است چنین هدفی با طبیعت قهقرایی و محافظه ­کارانه غرایز مغایرت پیدا می­ کند. به نظر فروید آنچه حیات می­خواهد و باید به آن نایل شود، بازگشت به نقطه­ای است که هستی زنده از آنجا عزیمت کرده، یعنی بازگشت به طبیعت غیر ارگانیک و فاقد حیاتی که قبل از ارگانیسم زنده وجود داشته است. فروید به خاطر همین بازگشت به حیات غیرارگانیک معتقد بود که هدف زندگی، مرگ است. هرچند که در ابتدا نیروی لیبیدویی حافظ حیات بر غرایز ویرانگر مرگ غلبه دارد (دسپلدر و استریک لند، ۲۰۰۵).
۲-۴-۶-۲- وجودگرایی
در تمام طول تاریخ فلسفه، مشکل می­توان جنبش فکری را یافت که به اندازه وجودگرایی^[۱۷۳] تا این حد با مساله مرگ اشتغال و رویارویی داشته باشد. در این مکتب نقطه مرکزی زندگی انسان است. این مکتب فکری نخستین تظاهرات بارز خود را در اندیشه­ های کی­یرکیگارد^[۱۷۴] (به نقل از دسپلدر و استریک لند، ۲۰۰۵) فیلسوف دانمارکی نشان داد. او از اضطراب وجودی^[۱۷۵]، که ناشی از آگاهی از بودن و نبودن است، سخن به میان می ­آورد. کی­یرکیگارد ناامیدی بشر را ناخوشی تا سرحد مرگ می خواند و می­گفت هرگز احساس یاس^[۱۷۶] نکردن بزرگترین بدبختی است و درک یاس موهبتی حقیقی از جانب خداوند است، هرچند که این ناخوشی در صورتی که کسی نخواهد از آن شفا یابد، خطرناکترین بیماری­هاست.
در فلسفه اصالت وجود، مرگ، کاملاً مرگی شخصی در نظر گرفته می­ شود و در هر موردی متعلق به خود فرد است. از این نظر مرگ دیگران تجربه­ای آموزنده برای درک مردن نیست و در نهایت به قول هایدگر^[۱۷۷] (به نقل از دسپلدر و استریک لند، ۲۰۰۵) تجربه ای جانشین­شونده است. به عقیده هایدگر اطمینان داشتن از وقوع مرگ یا حقیقی دانستن آن به عنوان احتمال پایانی هستی ما برابر نیست و دانش انسان درباره مرگ او را از تباهی مطلق رهایی نمی­بخشد. سارتر (به نقل از دسپلدر و استریک لند، ۲۰۰۵) مرگ را پدیده­ای شخصی و متعلق به بشر نمی­داند. به نظر او مرگ، نابودی تمام امکان­ها و هیچ شدن و محکوم کردن فرد به محرومیت از هرگونه ارج و قربی است. سارتر^[۱۷۸] می گوید که ما قادر نیستیم در انتظار مرگ بنشینیم، بلکه تنها می­توانیم خود را برای آن آماده کنیم. در انتظار مرگ بودن تنها با افزایش سن امکان پذیر می­ شود، زیرا در این حال، نامعلومی و نامشخصی ساعت مردن کاهش می یابد. ولی روی­هم­رفته مرگ حتمی نامعین، در هر لحظه­ای می ­تواند رخ دهد. ما می­دانیم که مرگ وجود دارد اما نمی­دانیم که چه هست و چه هنگام فرا­می­رسد لذا برای انسان مرگ در یک حالت مرزی میان دانستن و ندانستن قرار دارد. این نشان می­دهد که چگونه مرگ کاملاً به شکل زندگی است و چگونه به واسطه حتمیت و عدم قطعیت خود در زندگی انتشار می­یابد. مرگ ظاهراً در خارج از قلمرو زندگی قرار گرفته است اما در حقیقت در درون آن جای دارد. در میان روانشناسان اگزیستانسیالیسم، فرانکل^[۱۷۹] (به نقل از بلسکی، ۱۹۹۹) جایگاه ویژه­ای دارد. او در توضیح طبیعت بشر علاوه بر ابعاد زیست شناختی و روانشناختی که اکثر روانشناسان برای انسان قائلند بعد سومی را نیز تحت عنوان بعد معنوی یا روحانی انسان مطرح می­ کند. به نظر او این معنویت یا روحانیت سرچشمه آگاهی، یگانگی و عشق بشر است. فرانکل معتقد است که عوامل زیست­شناختی و اجتماعی در طبیعت بشر موثرند اما نقش تعیین­کننده ندارند و به این ترتیب مشخصه دیگر انسان را آزادی او در برابر عوامل ارثی و محیطی می­داند. از آنجا که فرد آزاد است تا وجود خود را برگزیند، پس باید برای اعمال و تصمیم­های خود مسئولیت­پذیر باشد. لذا فرانکل به مفهوم مسئولیت بشر می­رسد و آن را در ارتباط نزدیک با آزادی مطرح می­سازد. با این مقدمات، اودر نظریه خود در باب انگیزش و رفتار انسان به جای مفاهیم اراده به قدرت و اراده به لذت، مفهوم اراده به معنا را ارائه می­ کند. او اراده به معنا را منبع اولیه انگیزش انسان می­شناسد و معتقد است که تجربه وجودی انسان در ارزش­ها و معانی غایی او تبلور می­یابد. فرانکل می­گوید زنده بودن یعنی رنج کشیدن، اما برای رنج خویش معنایی یافتن یعنی اراده هستی. به عقیده او نیاز شدید به یافتن معنا و درک عظیم­ترین معنا را در یاس آورترین حالات می­توان تجربه کرد. وی از بیماران لاعلاجی سخن می­گوید که در وضعیت چاره­ناپذیر خویش معنایی می­یابند و بر مبنای آن شهامتی باور نکردنی از خود نشان می­ دهند. به این ترتیب اصطلاح رایج مرگ باوقار به نظر فرانکل در افرادی تحقق می­یابد که اراده معطوف به معنای خویش را در وضعیت مرگ یافته­اند. او می­گوید که فرجام پذیری و گذرایی زندگی نه تنها از ویژگی های اصلی انسان است بلکه عامل واقعی با معنا بودن آن نیز به شمار می­رود. متفکران متاخر در قلمرو مورد بحث ما مانند رولو می^[۱۸۰] و یالوم (به نقل از دسپلدر و استریک لند، ۲۰۰۵) ژرف اندیشی خود را گسترش داده و به مفاهیم و اصول دیگری نیز دست یافته­اند. یالوم از امور غایی که بخشی گریز ناپذیر از وجود انسان در جهان را تشکیل می­ دهند و موجب رهایی او از تعارضات اصلی و درونی_­اش می­شوند، سخن می­راند. به اعتقاد او چهار امر غایی از نظر روان درمانی دارای اهمیت هستند و از دیدگاه وجودی رویارویی فرد با هریک از آن­ها محتوای تعارض درونی او را تشکیل می­دهد. این امور عبارتند از مرگ، آزادی، انزوا و بی­معنایی.
۲-۴-۶-۳- نظریه کوبلر- راس
نظریه کوبلر- راس (۱۹۶۹، به نقل از برک، ۱۳۸۸)، حساسیت جامعه را نسبت به نیازهای روانی بیماران در حال مرگ برانگیخت. وی از مصاحبه با بیماران علاج­ناپذیر، یک نظریه پنج مرحله­ ای را ساخت که بر انتظار مرگ و تجربه دشوار مردن استوار است.

1. 1. انکار: هنگامی که فرد از بیماری علاج­ناپذیر آگاه می­ شود، برای گریختن از احتمال مرگ، جدی بودن آن را انکار می­ کند. در حالی که بیمار هنوز احساس می­ کند که حالش خوب است، انکار نوعی صیانت نفس است و به فرد امکان می­دهد تا با سرعت مناسب خود به بیماری خویش بپردازد. کوبلر- راس توصیه می­ کند که اعضای خانواده و متخصصان سلامت نباید با تحریف کردن واقعیت مربوط به وضعیت فرد، انکار را طولانی کنند.

1. 1. خشم: پی بردن به اینکه زمان کوتاه است و فرد مجبور است بمیرد، بدون اینکه فرصت کافی داشته باشد تا تمام کارهایی را که دوست داشته است انجام دهد، موجب خشم می­ شود. اعضای خانواده و متخصصان سلامت ممکن است آماج خشم و رنجش بیمار قرار گیرند و بیمار نسبت به کسانی که به زندگی ادامه خواهند داد، حسادت می­ کند.

1. چانه زنی: بیمار علاج­ناپذیر وقتی که پی می­برد مرگ اجتناب­ناپذیر است، می­ کوشد با چانه زدن برای زمان بیشتر، از آن جلوگیری کند. معامله­ای که سعی می­ کند با اعضای خانواده، دوستان، دکترها، پرستاران یا خداوند انجام دهد. بهترین پاسخ به این تلاش­ها برای امیدوار بودن، گوش دادن توام با همدلی است.