یک نوبت گاوآهن عمیق.
یک یا دو نوبت دیسک.
یک نوبت لولر.
۲-۹-۲زمان کاشت:
زمان کاشت سورگوم هنگامی است که درجه حرارت در عمق کاشت ۱۲ درجه سانتی گراد باشد. درجه حرارت بیشتر باشد مدت زمان سبز شدن کوتاهترودرصد گیاهان سبز شده افزایش می‏یابد (۴۷).کشت زود باعث می‏شود که دانه ها در زمین فاسد گردند و زراعت مورد هجوم علف‏های هرز قرار گیرد. اگر تاریخ کاشت به تعویق بیفتد زمین آب خود را از دست داده و شرایط مناسب رویش از بین می‏رود. در دمای کمتر از ۷ درجه سانتیگراد بذور جوانه نمی‏زنند. بهترین درجه حرارت برای رویش ۲۱ درجه سانتی گراد است و عمق کاشت ۳ تا ۵ سانتی متر می‏باشد (۲۰و۴۷).
( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

بهترین زمان کاشت سورگوم در خوزستان در نیمه اول فروردین ماه در مناطق شمالی استان و نیمه اول اردیبهشت در جنوب می‏باشد. کشت زودتر از نیمه اول فروردین ماه به دلیل وجود مگس جوانه خوار سودانگراس موجب وارد شدن خسارت به بوته‏های جوان می‏گردد، که این آفت را می‏توان با رعایت تاریخ مناسب کاشت کنترل نمود.
کشت دیرتر از نیمه اول اردیبهشت ماه موجب از دست دادن فرصت زمانی مناسب و عدم استفاده گیاه از شرایط مناسب آب و هوایی جهت رشد و نمو شده و قاعدتا تعداد چین کمتری بدست خواهد آمد.
۲-۹-۳-انتخاب بذر:
در انتخاب بذر بایستی عوامل را مدنظر داشت. این عوامل عبارتند از نوع بذر جهت علوفه یا تولید دانه، طول دوره رشد، کیفیت دانه یا علوفه، مقدار محصول در هکتار، نوع رقم و مقاومت آن نسبت به رطوبت و خشکی.قبل از کاشت بایستی بذور سورگوم بر علیه بیماری‏ها و آفات با سمومی مانند ویتاواکس ضدعفونی گردند. قدرت جوانه‏زنی سورگوم در مزرعه خیلی ضعیف بوده و طبق تحقیقات انجام شده در بهترین شرایط رطوبت و حرارت ۳۰ تا ۵۰ درجه سانتی گراد، درصد جوانه زنی کمتر از شرایط آزمایشگاهی است (۱۸).
۲-۹-۴-میزان بذر مصرفی:
میزان بذر مصرفی بستگی به واریته مورد استفاده، هدف کشت، اندازه بذر، میزان رطوبت قابل دسترس خاک، قوه نامیه بذر دارد. میزان بذر مصرفی برای سورگوم دانه‏ای ۱۰ تا ۱۵ کیلوگرم، برای سورگوم علوفه‏ای در صورتی که از ردیف کار استفاده نماییم و تهیه زمین مناسبی داشته باشیم ۱۵ تا ۲۰ کیلوگرم و در کشت نیمه مکانیزه که عملیات بذر پاشی به وسیله دست و یا بذر پاش صورت می‏گیرد، میزان بذر مصرفی ۲۰ تا ۲۵ کیلوگرم در هکتار است (۴۷).
با توجه به افزایش درجه حرارت و شرایط نامساعدی که در اثر آبیاری غرقابی جهت جوانه زدن بوجود می‏آید، میزان بذر مصرفی ۲۰% بیشتر در نظر گرفته می‏شود (۱۸).
۲-۹-۵-عملیات کاشت بذر:
طریقه کشت سورگوم بر حسب نوع استفاده‏ای که از آن می‏شود، متفاوت است. این گیاه را می توان به صورت های مختلف کشت کرد. در بعضی مناطق به صورت دست پاش کشت شده و همچنین می‏توان آن را به صورت ردیفی با دستگاه خطی کار در مناطقی که هوای گرم دارند مانند سنگال، کشت کرد. در کشت نشایی آن، ابتدا بذر را در خزانه کاشته و پس از آن که ارتفاع نبات در خزانه به ۲۰ و حداکثر ۳۰ سانتی متر رسید، آن را در زمین اصلی نشا می‏کنند (۱۸). کاشت معمولا در مناطق به دو روش انجام می‏گیرد:
۱- به صورت ردیفی:
برای کاشت ردیفی سورگوم ابتدا زمین را فارو زده، که فاصله بین دو ردیف حدود ۵۰ سانتی متر است، سپس می‏توان با ردیف کار اقدام به کشت کرد. در صورتی که سطح خیلی گسترده باشد، بهتر است فاصله ردیف ها را ۷۵ سانتی متر در نظر گرفته، چون دستگاه‏های برداشت موجود با فاصله ۷۵ سانتی متر می‏باشند.
۲- به صورت کرتی:
در صورتی که کاشت به صورت کرتی انجام گیرد، ابتدا بذر با کودپاش سانتریفوژ و یا با دست به صورت یکنواخت در سطح خاک پاشیده شده و سپس با زدن یک دیسک سبک بذر را در عمق مناسب زیر خاک می‏نماییم.
۲-۹-۶-مواد غذایی مورد نیاز سورگوم:
نیاز سورگوم در دوره رشد تقریبا همانند سورگوم است. سورگوم به مواد غذایی به ویژه ازت نیاز شدیدی دارد. واکنش سورگوم نسبت به کودها بستگی بسیار زیادی به رطوبت و بافت خاک، دوره رشد و شرایط جوی دارد. میزان ازت مورد نیاز سورگوم در خاک‏های سبک بیش از خاک‏های سنگین می‏باشد (۴۷).
در مناطق خیلی گرم از کودهای دامی که سبب افزایش درجه حرارت خاک شده، کمتر استفاده می‏شود اما در نواحی معتدله کود دامی به میزان ۲۰ تن در هکتار پخش می‏گردد. مناسب‏ترین روش کوددهی در مورد سورگوم علوفه‏ای کوددهی به روش نواری است. در کودهای فسفره مناسب ترین زمان اعمال کودها پاییز سال قبل و کودهای پتاسه و ازته هنگام کاشت بذر در بهار می باشد. البته در مورد کودهای ازته بهتر است مقداری از کود را به عنوان پایه در نظر گرفته و هنگام کاشت بذر بکار برد و بقیه را در مراحل ۵ تا ۷ برگی شدن گیاه پس از هر چین‏برداری استفاده نماییم (۱۰).
۲-۱۰-عملیات داشت:
در عملیات داشت بایستی نکاتی مورد توجه قرار گیرد. این نکات شامل موارد زیر است:
۱-سورگوم گیاهی است که نیاز شدیدی به عملیات داشت دارد (بخصوص ۴۵-۴۰ روز اولیه). قدرت جوانه زدن سورگوم در بیرون آمدن از خاک و لایه خاکی که بر روی آن قرار دارد، بسیار ضعیف است. به همین دلیل و نیز به دلیل ایجاد سله، رشد غیر یکنواختی خواهیم داشت (۴۷). مزرعه را باید پس از کاشت آبیاری نماییم و فاصله آبیاری اول و دوم باید خیلی کوتاه باشد تا از سله بستن خاک جلوگیری به عمل آید.
۲-بطور کلی، سورگوم به علت آن که دارای دانه‏های کوچکی می‏باشد در زمان جوانه زدن به آب فراوانی نیاز ندارد ولی کمبود رطوبت و یا فقدان آن رشد را به تاخیر انداخته و یا متوقف می‏سازد، زیرا جوانه اولیه آن در مقابل خشکی حساس است. در زمان به ساقه رفتن نیاز سورگوم به آب زیاد است. لکن مقدار آب مورد نیاز در مختلف رشد بستگی به رقم و شرایط آب و هوایی منطقه دارد و مقدار آن به مراتب کمتر از ذرت بوده و بین ۵۰۰ تا ۷۰۰ میلی متر متغیر است (۴۷).
۳-چون سورگوم در ابتدای کاشت رشد بطئی دارد لازم است برای حفاظت آن از هجوم علف‏های هرز دقت زیادی به عمل آید و در صورتی که ما به صورت جوی و پشته سورگوم را بکاریم، مبارزه با علف‏های هرز و سله شکنی به آسانی انجام می‏گیرد. مبارزه با علف‏های هرز به صورت مبارزه مکانیکی و شیمیایی بر اساس نیاز انجام می‏گیرد، مبارزه مکانیکی به وسیله ادوات داشت مقرون به صرفه است. همچنین می‏توان از علف کش‏ها جهت مبارزه با علف‏های هرز استفاده کرد. وجین دستی هم یکی از راه‏های مبارزه با علف‏های هرز است (۱۰). بهترین راه برای مبارزه با علف های‏هرز در کشت‏های مکانیزه استفاده از روش های تلفیقی مکانیکی- شیمیایی می‏باشد.
سورگوم گیاهی است که بایستی در مراحل اولیه رشد از نظر مبارزه با علف‏های هرز مورد توجه قرار گیرد، چون رشد کندی دارد. در ابتدای رشد یک یا دوبار وجین ضروریست، که بهتر است در دو مرحله انجام گیرد. مرحله اول وقتی است که سورگوم به ارتفاع ۱۰ تا ۱۵ سانتی‏متر برسد و مرحله دوم زمانی است که ارتفاع گیاه ۵۰ تا ۶۰ سانتی‏متر است (۱۰).
برای مبارزه شیمیائی با علف‏های هرز زراعت سورگوم می‏توان به طریق زیر عمل کرد: استفاده از علف‏کش آترازین به میزان ۵/۰ تا ۱ کیلوگرم ماده موثردر هکتار که عمدتا پهن برگ ها را کنترل کرده و بر خی باریک برگ ها مانند اویارسلام را نیز کنترل می کند (۱۸).علف‏کش توفوردی به میزان ۵/۱ لیتر در هکتار برای کنترل علف‏های هرز پهن برگ علف کش ارادیکان قبل از کاشت به صورت مخلوط با خاک به میزان ۶-۴ لیتر در هکتار هم پهن برگ‏ها و هم باریک برگ‏ها را کنترل می‏نماید (۱۰).
۲-۱۱-آفات:
آفات شناخته شده در کشور ایران که در درجه اول اهمیت قرار دارند عبارتند از:
۱-مگس جوانه خوار سودانگراس : معمولا در اوایل فصل مشاهده می‏گردد که با تغییر تاریخ کشت و کشت به موقع می توان از ظهور آن پیشگیری کرد (۳۱).
۲-سزامیا (کرم ساقه خوار) : این آفت بیشتر در ناحیه شمالی استان خوزستان دیده می‏شود و معمولا در مزارع آلوده در تمام فصل مشاهده می‏گردد، در صورت بالا بودن تراکم آفات می توان سریعا نسبت به برداشت مزرعه اقدام نمود (۱۰).
۲-۱۲-برداشت:
۲-۱۲-۱زمان برداشت:
زمان و نحوه برداشت سورگوم بستگی به نوع مصرف آن دارد. در صورتی که سورگوم، به منظور تولید دانه کاشته شده باشد، پس از خاتمه دوره رشد و زمانی که دانه ها سفت شده و به رنگ زرد گردید، پانیکول ها را قطع کرده و در یک جا خرمن کرده و سپس با وسایل مختلفی آن ها را می‏کوبند تا دانه‏ها از کاه جدا شوند (۱۸).
در صورتی که سورگوم برای سیلو کردن کشت شود، اگر در مرحله شیری مومی برداشت شود بهترین کیفیت علوفه را دارد (۴۷). برای تهیه قند، ذرت خوشه‏ای در مرحله شیری برداشت می‏شود زیرا مواد قندی در این مرحله در حداکثر خود می‏باشند (۳۳).
برای تهیه علوفه بهترین زمان برداشت موقعی است که حداکثر ۱۰ درصد خوشه ها ظاهر شوند. اگر قبل از ظهور خوشه‏ها برداشت صورت گیرد از یک طرف خطر بالا بودن اسید پروسیک را خواهیم داشت که سبب مسمومیت دام شده و از طرف دیگر محصول نقصان پیدا می‏کند. در فاصله زمانی شروع ظهور خوشه تا ظهور ۱۰ درصد خوشه ها علوفه از نظر کمیت و کیفیت مطلوب است چنانچه بعد از مزحله ظهور ۱۰ درصد خوشه، برداشت صورت گیرد، از کیفیت علوفه از نظر خوشخوراکی، درصد پروتیین آن کاهش می‏یابد (۳۳).
۲-۱۳-تناوب زراعی و سورگوم
سورگوم به دلیل اینکه در ابتدای کشت رشد بطئی دارد باید کشت گیاهانی را که قبل از آن انجام می‏گیرد وقت کافی به عمل آید، زیرا به دلیل خطر هجوم علف‏های هرز بسیار مهم است (۴۷). پس باید گیاهانی را کشت نماییم که زمین را از وجود علف‏های هرز تمیز نمایند(۱۸).بافت خاک در تعیین نوع تناوب بسیار موثر است به طوری‏که در زمین‏های شنی بهتر است این گیاه را بعد از گیاهان تیره لگومینوز علوفه‏ای مانند شبدر و یونجه قرار داد. بعد از سورگوم بهتر است گیاهان بهاره را کشت کرد زیرا سورگوم در هنگام برداشت در پاییز زمین را خالی از آب و مواد معدنی می‏نماید (۱۸).
تخلیه مواد غذایی بویزه ازت دلیل وجود مواد قندی در ریشه ها می‏باشد که ۱۵ تا ۵۵ درصد از ماده خشک دارای مواد قندی است. این ریشه ها منبع مناسبی جهت میکروارگانیسم های خاک می‏باشند. در نتیجه این میکروارگانیسم ها ازت خاک را مصرف می‏کنند. پس در مناطقی که کمبود آب وجود نداشته باشد در صورت وجود کود ازته بعد از سورگوم می توان گیاهان دیگری را کشت نمود. سورگوم به طور کلی پیش کشت بسیار ضعیفی برای اکثر زراعت هاست و باید در موقع کشت گیاه بعدی زمین را بخوبی تهیه و نسبت به حاصلخیزی آن توجه زیادی نماییم(۴۷).
کشت بلافاصله گندم بعد از سورگوم تولید را به میزان ۲۰% کمتر از موقعی که بعد از چغندر کاشته می‏شود، کاهش می‏یابد. این فقط به دلیل کمبود آب و یا ازت نمی‏باشد، بلکه به دلیل وجود ماده سمی است که در برگ و ساقه سورگوم وجود دارد (۴۷).
به طور کلی تعیین فاصله‏ی کاشت مناسب (تراکم مطلوب بوته در واحد سطح) جهت حصول عملکرد بالای علوفه و همچنین تعیین میزان نیتروژن مصرفی برای تولید علوفه با کیفیت بالا در هر منطقه ضروریست.
۲-۱۴-تاثیر نیتروژن بر روی صفات کیفی و کمی علوفه:
از سال ۱۹۷۰ میلادی تاکنون با افزایش جمعیت و افزایش استانداردهای زندگی، تولید غذا نیز به همان صورت افزایش یافته است. بیش از ۵۰% افزایش تولیدات غذایی مرهون استفاده از کودهای شیمیایی می‏باشد که در این میان سهم کودهای نیتروژنی از همه بالاتر است (^[۲]۹۲). در سال ۱۹۹۶ کل نیتروژن مصرفی دردنیا ۹۰/۸۲ میلیون تن بود که ۸۵/۱۱ میلیون تن آن درآمریکا استفاده شده است (۷۰). از طرفی اسمیل (۱۹۹۹) کل نیتروژن مصرف شده در زمین‏های زراعی دنیا را حدود ۱۶۹ میلیون تن در سال برآورد نموده است. تاثیر قابل توجه کود نیتروژن بر ظاهر گیاه ، عموما از طریق بهبود رنگ، و ایجاد سایه‏انداز بزرگ تر، منجر به مصرف بیش از اندازه آن شده است.
کمبود نیتروژن مهمترین عامل تغذیه‏ای محدود کننده عملکرد گیاهان زراعی در دنیا می‏باشد. از اینرو مصرف کارامد نیتروژن در مزارع برای افزایش عملکرد کمی و کیفی، سلامت محیط زیست و ملاحظات اقتصادی ضروری می‏باشد (۷۳).
نیتروژن نخستین عنصر غذایی‏ست کمبود آن در خاک‏های مناطق خشک و نیمه خشک مطرح است. زیرا در این مناطق مقدار مواد آلی که عمده‏ترین منبع ذخیره نیتروژن محسوب می‏شود به دلایلی از جمله بارندگی اندک، نبود تناوب زراعی مناسب، دمای زیاد، رطوبت نسبی کم، پوشش گیاهی ناچیز و میانگین مصرف کم کودهای حیوانی و کود سبز اندک است.
(پاتیل وهمکاران,۱۹۸۵) گزارش کردند که مقدار ۱۲۰ کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار بیشترین مقدار عملکرد علوفه را در سورگوم رقم جامبو ایجاد کرده است. بیائرت و روی (۲۰۰۵)پس از مطالعه‏ی تاثیر مقادیر ۰، ۵۰، ۱۰۰، ۱۵۰، ۲۰۰ و ۲۵۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار بر عملکرد و بازده اقتصادی استفاده از نیتروژن در سورگوم علوفه‏ای اظهار داشتند که عملکرد و کارایی مطلوب نیتروژن با کارکرد ۱۰۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار بدست آمد. در این تحقیق تخمین زده شد که حداکثر عملکرد با مصرف ۱۲۵ کیلوگرم نیتروژن در هکتار بدست می‏آبد و بیشترین بازده اقتصادی کاربرد نیتروژن بسته به قیمت کود نیتروژن و مقدار علوفه‏ تولیدی از مصرف ۸۳ تا ۱۰۷ کیلوگرم نیتروژن حاصل می‏شود.
در بررسی اثر سطوح مختلف نیتروژن و مقدار بذر بر عملکرد سورگوم شامل چهار سطح نیتروژن شامل مقادیر ۰، ۶۰، ۱۲۰ و ۱۸۰ کیلو گرم در هکتار نتیجه گیری نمودند که افزایش مصرف نیتروژن به‏طور معنی‏داری عملکرد علوفه تر و خشک را افزایش داد. عملکرد علوفه تر با مصرف ۱۲۰ و ۱۸۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار از لحاظ آماری در یک گروه قرار گرفتند. در این تحقیق افزایش عملکرد با افزایش مصرف نیتروژن به بالاتر بودن ارتفاع بوته، سطح برگ و قطر ساقه نسبت داده شد (۵۴). در بررسی اثر سه سطح کود نیتروژن شامل ۱۷۵، ۳۵۰ و ۵۳۵ کیلوگرم اوره در هکتار در سورگوم علوفه‏ای به این نتیجه رسید که عملکرد علوفه در تیمار ۱۷۵ و ۳۵۰ کیلوگرم در هکتار تفاوت معنی‏داری نداشت و افزایش نیتروژن بیش از این مقدار باعث کاهش عملکرد گردید. وی بهترین میزان کود اوره برای سورگوم را ۱۷۵ کیلوگرم در هکتار گزارش نمود(۱۹). نشان داد که مصرف کود نیتروژنه تا ۱۰۰ کیلو گرم در هکتار عملکرد علوفه تر سورگوم را افزایش می‏دهد ولی مقادیر بیشتر نیتروژن تاثیری بر افزایش این صفت ندارد(۲۷). در مطالعه دو سطح ۳۰۰ و ۵۰۰ کیلوگرم در هکتار کود اوره در سورگوم علوفه‏ای اسپید فید به این نتیجه رسید که افزایش کود باعث افزایش عملکرد کمی سورگوم می‏گردد(۵).در بررسی چهار سطح کود نیتروژن (۰، ۵۰، ۱۰۰ و ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار) بر روی چهار رقم سورگوم دانه‏ای (پیام، سپیده، بومی اردستان و کیمیا) نشان دادند که با افزایش میزان نیتروژن، تعداد خوشه در بوته، تعداد دانه در خوشه، وزن صد دانه، عملکرد دانه، عملکرد بیولوژیک و درصد پروتیین دانه افزایش یافت و میزان ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار نیتروژن برای حصول حداکثر عملکرد مناسب‏ترین بود، هرچند که با افزایش میزان نیتروزن تا ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار عملکرد دانه به میزان جزئی افزایش یافت ولی این افزایش از نظر آماری معنی‏دار نبود و در این تحقیق میزان ۱۵۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار برای حصول حداکثر درصد پروتیین دانه توصیه گردید(۱۲). با بررسی چهار سطح نیتروژن (۰، ۵۰، ۷۵ و ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار) و سه رقم (اسپیدفید، جامبو و رقم محلی سیه‏زن سبزواری) گزارش کردند که بیشترین عملکرد ماده خشک علوفه، ارتفاع و نیز بیشترین میزان تولید برگ و ساقه در سطح نیتروژن ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار بدست آمد. در حالی‏که ازت اثر معنی‏داری بر مقدار مقدار وزن خشک خوشه، تعداد پنجه و نسبت برگ به ساقه نداشت. همچنین نتیجه گرفتند که با افزایش مقدار نیتروژن شاخص سطح برگ نیز افزایش معنی‏داری پیدا کرد اما تفاوت معنی‏داری بین سطوح ۷۵ کیلوگرم نیتروژن در هکتار و ۱۰۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار در سطح احتمال ۵% مشاهده نشد و با افزایش سطح نیتروژن از صفر به ۱۰۰ کیلوگرم در هکتار مقدار وزن خشک ساقه افزایش معنی‏داری در سطح احتمال ۱ درصد پیدا کرد به طوری‏که افزایش وزن خشک ساقه معادل با ۳۸ درصد بود(۱۰۲). گزارش دادند که نیتروژن تولید ماده خشک سورگوم علوفه‏ای را به‏علت افزایش سطح برگ، اندازه و طول عمر برگ‏ها، پنجه‏زنی و بقاء آن‏ها افزایش می‏دهد و رسیدن گیاه را تسریع می‏کند(۸۰).
گزارش نمودند که تنش نیتروژن منجر به کاهش جذب عناصر غذایی گردید. بیائرت و روی^[۳] (۲۰۰۵) نیز در بررسی مقادیر مختلف کود نیتروژن بر عملکرد سورگوم علوفه‏ای اظهار داشتند که حداکثر عملکرد با مصرف ۱۲۵ کیلوگرم نیتروژن در هکتار بدست می‏آید(۸۰). افزایش تعداد برگ سورگوم را با افزایش سطح مصرف نیتروژن گزارش کردند(۹۳). گزارش کردند که مصرف ۲۰۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار بیشترین مقدار علوفه تر و خشک را تولید کرد ولی اختلاف آن با ۱۵۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار معنی‏دار نبود(۳۲).
بررسی تاثیر سطوح مختلف کود نیتروژنه و تراکم بوته بر عملکرد کمی و کیفی ذرت سیلویی رقم سینگل کراس ۷۰۴ نشان داد که عامل کود نیتروژنه بر روی عملکرد کل، عملکرد برگ، عملکرد ساقه، عملکرد بلال و عملکرد تک بوته اثرات معنی‏داری داشته است. در این آزمایش حداکثر عملکرد کل، ماده خشک عملکرد برگ، عملکرد ساقه و عملکرد بلال با مصرف ۳۹۰ کیلوگرم کود نیتروژنه بدست آمد(۳). بهترین میزان کود برای ذرت رقم سینگل کراس ۷۰۴ در منطقه داراب فارس ۱۸۰ کیلوگرم در هکتارگزارش شده است(۲۸). بهترین دور آبیاری و میزان کود نیتروژنه در منطقه کرج برای ذرت به ترتیب ۱۰ روز و ۱۰۰ کیلو گرم در هکتار ارزیابی شده است(۱۶).
در بررسی تاثیر سطوح مختلف کود نیتروژن بر عملکرد بوفالگراس نتیجه گیری نمودند که افزایش مصرف کود نیتروژن تا ۱۲۰ کیلوگرم در هکتار افزایش معنی‏دار عملکرد ماده خشک علوفه را باعث می‏گردد (۹۹). در بررسی واکنش چچم به کاربرد کود نیتروژن اظهار داشتند که افزایش نیتروژن در شرایط بدون تنش کم‏آبی، افزایش معنی‏دار عملکرد علوفه چچم را باعث می‏گردد(۶۶). در بررسی تاثیر نیتروژن بر علفزار نشان دادند که افزایش مصرف کود نیتروژن باعث افزایش عملکرد ماده خشک علوفه می‏گردد به طوری‏که کاربرد ۱۲۰ و ۲۴۰ کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن به ترتیب ۸/۸ و ۵۲/۹ تن در هکتار عملکرد ماده خشک علفزار را باعث گردید(۸۰). نشان دادند که با افزایش تنش کم‏آبی در ذرت، میزان نیتروژن مورد نیاز جهت حصول به حداکثر عملکرد اقتصادی در تیمارهای مختلف ۱۵-۸ برابر کمتر از میزان نیتروژن مورد نیاز جهت دستیابی به حداکثر عملکرد در تیمار بدون تنش آب است. همچنین آنها مطرح نمودند که جذب نیتروژن بیش از آنکه به میزان آب مصرفی عکس‏العمل نشان دهد، به میزان نیتروژن مصرفی وابسته است. البته تنش کم‏آبی منجر به کاهش جذب نیتروژن می‏شود(۸۹). بیان کردند که دسترسی به نیتروژن و جذب آن متاثر از فراهمی آب است و در شرایط کمبود رطوبت خاک، پس از برداشت گیاه زراعی در مقایسه با شرایط مطلوب رطوبتی، میزان زیادتری نیتروژن در خاک باقی می‏ماند. به طور کلی با افزایش رطوبت خاک تاثیر کود نیتروژن بر افزایش عملکرد ذرت، بخصوص وقتی که مقادیر بالای نیتروژن بکار می رود، بیشتر می‏گردد (۵۹). در بررسی تاثیر دو سطح نیتروژن شامل مقادیر ۰ و ۲۰۰ کیلوگرم در هکتار در شرایط بدون تنش و تنش کم‏آبی اظهار داشتند که سطوح نیتروژن و آبیاری اثر معنی‏داری بر عملکرد ماده خشک ذرت و راندمان نیتروژن داشته است اما اثر متقابل نیتروژن و آبیاری بر این صفات معنی‏دار نبوده است(۵۱).کود نیتروژن، راندمان مصرف آب را در خاک‏های دچار نیتروژن که آب کافی دارند افزایش می‏دهد(۱۰۲). انکن^[۴] و همکاران (۱۹۹۸) تاثیر متقابل میان آب و کود نیتروژن را در سورگوم بررسی نمودند و دریافتند که در تمامی سطوح آب خاک، کاربرد کود موجب افزایش کارایی مصرف آب می‏گردد اما در عین حال مقایسه سطوح کود در مقادیر مختلف آب نشان از تاثیر متقابل و پیچیده دارد. گزارش کردند که کود نیتروژن باعث افزایش عملکرد می‏گرد(۸۳). گزارش کرده‏اند که مقدار ۱۲۰ کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار بیشترین درصد پروتیین را در سورگوم رقم جامبو ایجاد کرده است(۹۱). گزارش نموده‏اند که با افزایش کود نیتروژن مقدار پروتیین افزایش می‏یابد و مقدار فیبر کاهش اندکی را نشان می‏دهد نتایج حاصل از بررسی اثر کود نیتروژن در مراحل مختلف رشد بر خواص کیفی علوفه سورگوم نشان داد که با افزایش کود نیتروژن درصد پروتیین و فیبر خام افزایش می‏یابد، اما مصرف کود نیتروژن بر درصد خاکستر و فیبر خام تاثیر معنی‏داری ندارد(۷۵). گزارش نموده‏اند علت افزایش درصد پروتیین در چین دوم را می‏توان به جوان بودن بافت‏های گیاهی در مقایسه با چین اول به‏دلیل کوتاه بودن طول دوره رویش و همبستگی منفی بین سن گیاه و درصد پروتیین علوفه مربوط دانست(۴۰). همچنین این محقق در بررسی سطوح مختلف نیتروژن بر درصد پروتیین خام سورگوم اسپیدفید گزارش نمود که هر چند مصرف کود نیتروژن نسبت به تیمار شاهد (عدم مصرف کود نیتروژن) در افزایش پروتیین خام سورگوم موثر می‏باشد لیکن بین سطوح مختلف نیتروژن مصرفی تفاوت معنی‏داری مشاهده نشد. گزارش نمودند با افزایش مصرف کود نیتروژن درصد پروتیین خام سورگوم علوفه‏ای به‏طور معنی‏داری افزایش می‏یابد که نتایج این تحقیق را تایید می‏نماید (۶۴ و ۹۵). بالاترین عملکرد پروتئین و ماده‌ی خشک با افزایش کود نیتروژن به‌دست آمد (۷۸). کود نیتروژن باعث افزایش محتوای پروتئین و عملکرد ماده‌ی خشک سورگوم می‌شود (۵۷). در بررسی اثر سطوح مختلف نیتروژن و مقدار بذر بر رشد، عملکرد و صفات کیفی سورگوم شامل چهار سطح نیتروژن (۰، ۶۰، ۱۲۰ و ۱۸۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار) نتیجه‏گیری نمودند که افزایش مصرف نیتروژن به‏طور معنی‏داری درصد پروتیین خام و الیاف خام را افزایش داد(۵۴).
نیز اثر معنی‏دار مصرف نیتروژن را بر درصد پروتیین خام و الیاف خام سورگوم علوفه‏ای گزارش کردند(۸۲). در بررسی اثر کود نیتروژن در مراحل مختلف رشد بر خواص کیفی سورگوم علوفه‏ای رقم جامبو نتیجه‏گیری نمودند که افزایش کود نیتروژن بر درصد پروتیین، عملکرد پروتیین و فیبر اثر معنی‏دار داشت ولی بر درصد خاکستر و فیبر خام تاثیر معنی‏داری نداشت(۴۰). در بررسی تاثیر نیتروژن بر خصوصیات علوفه ژنوتیپ‏های مختلف ارزن گزارش نمودند که بین ژنوتیپ‏های مورد مطالعه از نظر نسبت برگ به ساقه اختلاف معنی‏دار وجود داشت اما درصد پروتئین خام در ژنوتیپ‏ها اختلاف معنی‏داری نداشت. (۷۲). در بررسی مقادیر و شیوه توزیع کود نیتروژن بر صفات کیفی سورگوم علوفه‏ای اسپیدفید به این نتیجه رسید که بین سطوح مختلف کود نیتروژن از نظر نسبت برگ به ساقه، درصد پروتیین خام و فیبر خام در سطح ۵% اختلاف معنی‏دار وجود دارد. این محقق نتیجه‏گیری نمود که نسبت برگ به ساقه در چین دوم به‏طور معنی‏داری بیشتر از چین اول بوده است. همچنین اثر متقابل چین و نیتروژن بر نسبت برگ به ساقه معنی‏دار نبوده است. در این آزمایش مشخص شد که هر چند مصرف کود نیتروژنه نسبت به تیمار عدم مصرف کود نیتروژن افزایش معنی‏دار درصد پروتیین خام علوفه را باعث گردید اما بین سطوح مختلف نیتروژن در این صفت تفاوت معنی‏داری مشاهده نشد. همچنین درصد پروتیین خام در چین دوم از برتری معنی‏داری نسبت به چین اول برخوردار بود اما اثر متقابل نیتروژن و چین بر این صفت معنی‏دار نبود. افزایش مقدار نیتروژن تا ۴۰۰ کیلوگرم در هکتار باعث کاهش معنی‏دار درصد فیبر خام علوفه گردید و این درصد در چین دوم به‏طور معنی‏داری کمتر از چین اول بود. اثر متقابل نیتروژن و چین بر این صفت معنی‏دار نبود(۲). در بررسی مدیریت نیتروژن در کشت ارقام سورگوم علوفه‏ای نشان داد که مقادیر نیتروژن به کار رفته اثر معنی‏داری بر درصد پروتیین ساقه و برگ سورگوم علوفه‏ای دارد. به‏طوری‏که با افزایش میزان مصرف نیتروژن پایه تا ۹۲ کیلوگرم در هکتار افزایش معنی‏داری بر درصد پروتیین برگ و ساقه مشاهده شد اما مصرف ۱۳۸ کیلوگرم در هکتار نیتروژن کاهش معنی‏دار این صفت را بدنبال داشت(۴۴). گزارش کردند که با افزایش سطح کود ازت، عملکرد علوفه تر و پروتیین علوفه افزایش یافت(۴۵). گزارش کرد که غلظت پروتیین علوفه به مقدار زیادی به‏وسیله‏ی نیتروژن قابل دسترس خاک تحت تاثیر قرار می‏گیرد (۶۰ و۶۴). در بررسی واکنش فستوک به نیتروژن و تاریخ برداشت اظهار داشتند که غلظت پروتیین خام تحت تاثیر سال، تاریخ برداشت و میزان نیتروژن مصرفی قرار گرفت. نتایج این تحقیق نشان داد که میزان پروتیین خام علوفه در هر دو سال آزمایش با افزایش مصرف نیتروژن، به‏طور معنی‏داری افزایش یافت (۹۵). اظهار داشتند که با افزایش نیتروژن و فسفر افزایش تدریجی در ارتفاع گیاه، قطر ساقه، تعداد برگ در گیاه، سطح برگ در گیاه و عملکرد علوفه‏ای مشاهده شد. همچنین یک افزایش تصاعدی در پروتیین خام، فیبر خام و ضخامت ساقه نیز مشاهده شد. بیشترین عملکرد علوفه (q/ha 28/453) و عملکرد ماده خشک (q/h 2/162) با کاربرد ۱۰۰-۱۰۰ کیلوگرم در هکتار نیتروژن- فسفر بدست آمد و افزایش مصرف نیتروژن سرک تا حد ۶۶ کیلوگرم در هکتار افزایش معنی‏دار درصد پروتیین ساقه و برگ را باعث گردید اما مصرف ۹۹ کیلوگرم در هکتار نیتروژن به‏صورت سرک باعث کاهش معنی‏دار این صفات گردید. اثر متقابل نیتروژن پایه و سرک بر این صفات در سطح ۵ درصد معنی‏دار شد به‏طوری‏که بیشترین درصد پروتیین برگ و ساقه به ترتیب با ۴۴/۱۱ و ۷۳/۹ درصد متعلق به تیمار مصرف ۹۲ کیلوگرم نیتروژن پایه به‏همراه ۶۶ کیلوگرم نیتروژن سرک بود(۸۱).
در بررسی تاثیر سطوح مختلف کود نیتروژن بر عملکرد علوفه بوفالوگراس نتیجه‏گیری نمودند که افزایش مصرف کود نیتروژن، افزایش معنی‏دار درصد پروتیین خام را در این گیاه علوفه‏ای باعث می‏گردد به‏طوری‏که درصد پروتیین در سطوح ۰، ۱۲۰ و ۲۴۰ کیلوگرم در هکتار کاربرد نیتروژن به‏ترتیب ۴/۵، ۵/۶ و ۸/۷ درصد بود(۹۹). اظهار داشتند که مقادیر مختلف کود نیتروژن تاثیر در افزایش یا کاهش درصد فیبر علوفه سورگوم ندارد و عدم بکارگیری یا بکارگیری کود نیتروژن تا سطح ۲۰۰ کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار موجب ایجاد اختلاف آماری معنی‏داری در صفت درصد فیبر خام نمی‏شود اما با افزایش مصرف کود نیتروژن، عملکرد پروتیین افزایش معنی‏داری در سطح ۱ درصد نشان داد. در مورد عملکرد الیاف خام،مشاهده نمود که در سطوح ۱۰۰، ۱۵۰ و ۲۰۰ کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار در گیاه سورگوم هیچ‏گونه تاثیر معنی‏داری ایجاد نشد ولی اختلاف بین عدم مصرف کود نیتروژن و ۱۰۰ کیلوگرم معنی‏دار بوده است(۹۱). کاهش شاخص سطح برگ و سرعت فتوسنتز در شرایط کمبود نیتروژن توسط برخی از محققان گزارش شده است(۶۵و۷۹). در بررسی اثر سطوح مختلف نیتروژن بر عملکرد علوفه سورگوم در پاکستان گزارش شد که سطح برگ بوته و شاخص سطح برگ تحت تاثیر سطوح نیتروژن قرار گرفتند و با افزایش میزان نیتروژن مصرفی صفات مذکور به‏طور معنی‏داری افزایش یافت (۱۰۱). نیز افزایش سطح برگ سورگوم را با افزایش سطح مصرف نیتروژن گزارش کردند(۹۳). بیان نمود با افزایش میزان کود نیتروژن، شاخص سطح برگ افزایش می‏یابد. کاربرد کود نیتروژن از طریق تاثیر بر سلول‏های مریستمی برگ باعث توسعه در رشد آن و در نهایت افزایش سطح برگ گردیده است. دلیل این امر را به تاثیر مثبت نیتروژن بر توسعه سطح برگ و تولید پنجه و افزایش دوام فعالیت فتوسنتزی برگ‏ها می‏توان نسبت داد(۲). در آزمایش در ذرت نیز با افزایش مقدار نیتروژن، شاخص سطح برگ افزایش یافت(۲۴).
تولید ماده خشک حاصل به‏دام انداختن انرژی نورانی در طی فرایند فتوسنتز است. نور دریافت شده با سطح برگ جامعه گیاهی نسبت مستقیم دارد و میزان LAI^[5] نیز ارتباط تنگاتنگی با وضعیت نیتروژن دارد. از طرف دیگر در واحد سطح برگ، نور دریافت شده با میزان نیتروژن برگ در ارتباط است و مقدار مطلوب نیتروزن در گیاه منجر به افزایش LAI، افزایش دوام سطح برگ و افزایش کارایی فتوسنتزی در واحد سطح برگ می‏شود و برعکس محدودیت نیتروژن باعث کاهش LAI، کاهش LAD^[6] (دوام سطح برگ)، تسریع پیری و کارایی سطح فتوسنتز کننده می‏شود و مجموعه این عوامل باعث کاهش فتوسنتز گیاهان می‏گردد.
در مجموع نیتروژن با تاثیری که بر روی کارایی فتوسنتزی در واحد سطح برگ دارد، می‏تواند بر عملکرد تاثیرگذار باشد. سرعت آسیمیلاسیون کربن، بستگی به غلظت نیتروژن دارد و با افزایش نیتروژن برگ، میزان فعالیت روبیسکو افزایش می‏یابد و سرعت آسیمیلاسیون کربن زیادتر می‏شود.
تاثیر نیتروژن بر صفات فیزیولوژیکی گیاه مانند نفوذ نور، راندمان استفاده از نور، مقدار ماده خشک انتقال یافته به دانه، شاخص سطح برگ و دوام آن و سرعت رشد گیاه، سبب افزایش میزان ماده خشک و عملکرد دانه ذرت می‏شود (۷۹و۹۷).شاخص سطح برگ و دوام آن و در نهایت میزان فتوسنتز گیاه با مصرف بیشتر نیتروژن افزایش می‏یابد (۹۷). افزایش تعداد برگ ساقه سورگوم را با افزایش سطح مصرف نیتروژن گزارش کردند(۹۳). در بررسی اثر سطوح نیتروژن و مقدار بذر بر رشد، عملکرد و صفات کیفی سورگوم شامل چهار سطح نیتروژن (۰، ۶۰، ۱۲۰ و ۱۸۰ کیلوگرم نیتروژن در هکتار) نتیجه‏گیری نمودند که افزایش مصرف نیتروژن به‏طور معنی‏داری ارتفاع گیاه را افزایش داد(۵۴). در یک آزمایش با بررسی تاثیر مقادیر مختلف نیتروژن مصرفی بر دو کولتیوار ارزن اظهار داشتند که با افزایش مصرف نیتروژن در این گیاه، ارتفاع بوته و تعداد پنجه افزایش یافت(۹۸). در آزمایشی گزارش دادند نه که افزایش نیتروژن تا ۲۲۵ کیلوگرم در هکتار تاثیری بر تعداد پنجه در بوته ندارد (۴۱). تورگات^[۷] و همکاران (۲۰۰۶) در بررسی تاثیر کود نیتروژن و مقدار بذر بر خصوصیات ارزن پروسو در شرایط دیم و آبی اظهار داشتند که افزایش مقدار نیتروژن تا ۱۵۰ کیلوگرم در هکتار افزایش معنی‏دار ارتفاع بوته را باعث شد اما تاثیر معنی‏داری بر تعداد پنجه در مترمربع نداشت. گزارش دادند که با مصرف نیتروژن بیشتر، سیستم ریشه‏ای گیاه توسعه‏ی بیشتری پیدا نمود(۵۹).
۲-۱۵-اثر تراکم کاشت بر روی صفات کیفی و کمی علوفه: