از تو بخشودن اســــت و بخشیــــدن

و زمـــن افتادن اســـت و بخـــشیدن^[۴۵۰]

سنایی در بیت فوق بخشیدن را از صفات خداوند کریم می‌داند، زیرا ایمان دارد که کریم‌تر از خداوند، شخصی یافت نمی‌شود که بدون هیچ چشم‌داشتی ببخشد و از گناهان درگذرد.
۲-۸-۶٫ رحیم و رحمان
رحمن و رحیم از نام‌های پرتکرار خداوند است که شعرا نیز در مناجات‌هایشان آن را زیاد به کار برده‌اند. در توضیح کسی که رحمن است در کتاب روح‌الارواح چنین آمده است: «رحمن آن است که رحمت صفت اوست و رحمت ارادت نعمت است.»^[۴۵۱]
خداوند رحمن و رحیم است و رحمتش نسبت به بندگانش گسترده است: «فقل ربکم ذورحمه واسعه: پس بگو پروردگارتان رحمت گسترده و فراگیر دارد.»^[۴۵۲]
طبق فرموده قرآن کریم رحمتش همه چیز را فرا گرفته است: «و رحمتی وسعت کلی شئ: رحمتم همه چیز را فراگرفته است.»^[۴۵۳]
رحمن یکی از اسماء الحسنای ذات اقدس الهی است که به معنای بخشنده رحمت عام بر همه موجودات و مخلوقات است و هم شامل کافران و هم مومنان می‌شود. در کتاب اسماء و صفات خداوند در قرآن برای رحمن، معانی متعددی را آورده است: «رحمن به‌معنای بزرگ بخشایشگر و ریشه‌اش به‌معنای دلسوزی کردن، مهربانی کردن و بخشودن است؛ بخششی از سر مهربانی، شفقت، غمخواری و عطوفت، اما کلمه رحیم به‌معنای همیشه آمرزنده و مهربان است.»^[۴۵۴]
( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. )

و اما صفت رحیمیت خداوند ویژه مردم مؤمن و صاحبان یقین است و هر که را خدا بخواهد، رحمت خاصش را شامل او می‌کند. «فاما الذین امنوا بالله و اعتصموا به فسیدخلهم فی رحمه منه: اما کسانی که به خدا ایمان آورده‌اند و به او تمسک جسته‌اند، پس آنان را در رحمتی ازسوی خودش وارد خواهد کرد.»^[۴۵۵]
عارفان نیز با تمسک به این صفت حق‌تعالی به رازونیاز پرداخته و از او خواسته‌اند که رحم و شفقت خود را بر سر آنان فرو ریزد.
۲-۸-۶-۱٫ رحیم‌بودن خدا و خواسته‌ها در مناجات‌ها

ای کریـــم و ای رحیــــم سرمـــدی

در گــــذر از بدســـگالان ایـــن بدی^[۴۵۶]

مولوی از خدایی که کریم و رحیم است خواهان گذشت از بداندیشان است، زیرا این گذشت از کسی غیر از خداوند کریم و رحیم برنمی‌آید.
در ابیاتی که خواهد آمد شاعر از خداوند طلب رحمت می‌کند.

همه امید من به رحـــمت توســــت

جان و روزی هـــمه ز نعمت توست^[۴۵۷]

حق آن قوت کـــه بر تلویــــــن ما

رحمتـــــی کن ای امــــیر لــــون‌ها^[۴۵۸]

چون نمودی قدرتت بنمای رحــــم

ای نـــــهاده رحم‌ها در لحم و شحم^[۴۵۹]

دریافت کننده

عفت

ب) زنجیره های روایی
ـ زنجیره ی اجرایی: تلاش عفت و فخری و هوشنگ برای پیدا کردن لنگه کفش، نرسیدن عفت و هوشنگ به فرودگاه، گم شدن لنگه کفش، تلاش شمسی برای یافتن کفشی شبیه به کفش عفت و جروبحث عفت و فخری با یکدیگر و همچنین تلاش هوشنگ برای آرام کردن عفت زنجیره های اجرایی روایت را تشکیل داده اند.
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت nefo.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

ـ زنجیره ی میثاقی: دعوت شدن عفت و هوشنگ به عروسی برادر عفت در اصفهان، تعیین زمان پرواز هواپیما برای عفت و هوشنگ، تأکید عفت بر این که تا کفشش پیدا نشود از خانه ی فخری بیرون نمی رود زنجیره های میثاقی داستان هستند.
ـ زنجیره های انفصالی: رفتن عفت و هوشنگ به خانه ی فخری، بیرون رفتن شمسی از خانه و برگشتن به خانه در پایان داستان، تبدیل دوستی و صمیمیت ابتدای داستان بین عفت و فخری به دشمنی و ناراحتی آن دو از یکدیگر و جستجو در جاهای مختلف خانه برای پیدا کردن کفش و همچنین جستجوی شمسی در مغازه ها و ورود و خروج او در مغازه های مختلف زنجیره های انفصالی این روایت محسوب می شوند.
۳۳-ترس از سگ درنده^[۶۴۱]
قدرت ا… که از مازندران به تهران آمده تا کاری برای خود بیابد به خانه ی نصرا… خان از دوستان پدرش می رود تا او قدرت ا… را به یکی از دوستان خود معرفی کند و مقدمات استخدام او را در موسسه ای فراهم نماید. قدرت ا… برای گردش و وقت گذرانی از خانه ی نصرا… خان بیرون می رود و در حین پیاده روی در یکی از کوچه های اطراف ناگهان سگی درنده که متعلق به یکی از خانه های کوچه بوده و صاحبخانه آن را نبسته است به قدرت ا… حمله می کند….
قدرت ا… که به خاطر قضیه ی سگ و اتفاقات بعد از آن بسیار ناراحت و عصبی است، ظهر ماجرا را برای نصرا… خان و خانواده اش تعریف می کند و تحت تأثیر صحبت های آن ها تصمیم می گیرد که دوباره به همان کوچه برود و با صاحب سگ به خاطر آزاد گذاشتن چنان سگی بگو مگو و دعوا کند و به نوعی انتقام خود را از سگ و صاحبش بگیرد. عصر همان روز هم این کار را انجام می دهد و بعد از زخمی و خونین کردن سگ، با صاحب آن هم دعوا و زدوخورد می کند و به خانه ی نصرا… خان بر می گردد….
نصرا… خان قدرت ا… را با خود به مؤسسه ی دوستش می برد و بعد از گفتگو با دوستش از اتاق او خارج می شود و به قدرت ا… می گوید که داخل اتاق بشود و با رئیس موسسه درباره ی شرایط استخدام صحبت کند. چند دقیقه بعد نصرا… خان می بیند که قدرت ا… سرآسیمه و رنگ پریده از اتاق رئیس بیرون می آید با تعجب از او می پرسد که چه خبر شده مگر سگ دیده ای؟ قدرت ا… می گوید: نه، این بار صاحب سگ را دیده ام!
ـ تحلیل داستان
الف) کنشگران
قدرت ا… در این روایت نقش کنشگر فاعل را برعهده دارد و هدف اصلی او پیدا کردن کاری مناسب و استخدام در مؤسسه ای در تهران است، نصرا… خان نقش یاری رسان را دارد و مشاجره و دشمنی قدرت ا… با رئیس مؤسسه ـ‌ به خاطر نشناختن او ـ نقش عامل بازدارنده را دارد. قدرت ا… اهداف فرعی دیگری هم دارد که یکی پیاده روی و گردش در کوچه های خلوت شهر تهران است و در این قسمت سگ درنده نقش بازدارنده را دارد و هدف دیگر قدرت ا… انتقام از سگ و صاحب آن است که در این قسمت می توان سخنان خانواده ی نصرا… را عامل یاری رسان محسوب کرد.
در این روایت پدر قدرت ا… نقش کنشگر اعطا کننده را دارد و نصرا… خان دریافت کننده است. همچنین نصرا… خان نقش اعطا کننده را هم بر عهده دارد و قدرت ا… دریافت کننده محسوب می شود.

فاعل

قدرت ا…

هدف

استخدام در موسسه ای در تهران

بازدارنده

مشاجره و دشمنی قدرت ا…بارییس(ناآگاهانه)

یاری رسان

نصرا… خان

اعطاکننده

پدرقدرت ا…/ نصرا… خان

دریافت کننده

نصرا… خان/ قدرت ا…

ب) زنجیره های روایی
ـ زنجیره ی اجرایی: تلاش قدرت ا… برای پیدا کردن شغل مناسب، پذیرایی کردن پدر قدرت ا… از نصر ا… خان، معرفی قدرت ا… به رئیس موسسه از طرف نصرا… خان، پذیرایی نصرا… خان از قدرت ا…، پیاده روی قدرت ا… در کوچه، حمله کردن سگ به قدرت ا… و تلاش قدرت ا… برای مبارزه با سگ، مشاجره و زد و خورد قدرت ا… با صاحب سگ و همچنین زخمی کردن سگ توسط قدرت ا… زنجیره های اجرایی این روایت را تشکیل داده اند.
ـ زنجیره ی میثاقی: قول و قرار گذاشتن نصرا… خان با مدیر موسسه برای استخدام قدرت ا…، تصمیم قدرت ا… برای انتقام گرفتن از سگ و صاحب سگ، زنجیره های میثاقی این داستان هستند.
ـ زنجیره ی انفصالی: ورود قدرت ا… به تهران، رفتن قدرت ا… به داخل کوچه ها و محله های مختلف، ورود قدرت ا… به خانه ی شخص غریبه از ترس سگ، ورود و خروج قدرت ا… در کلانتری، برگشتن قدرت ا… به خانه ی نصرا… خان، برگشتن قدرت ا… به خانه ی صاحب سگ، رفت و برگشت های قدرت ا… در داخل شهر و خانه ی نصرا… خان، ورود و خروج نصرا… خان در اتاق رئیس و ورود و خروج قدرت ا… در اتاق رئیس زنجیره های انفصالی این داستان محسوب می شوند.
۳۴-زرنگی زیاد نتیجه ی معکوس می دهد^[۶۴۲]
رحمت ا… از همسرش شهین می خواهد که صبح روز بعد، اول وقت به بانک برود و مقداری پول به حساب او بگذارد چون موعد چکی که به حاج اسمعیل بلور فروش داده رسیده است. شهین هم که زن زرنگ و زیرکی است تصمیم می گیرد که اول بعضی از کارهای خانه را انجام بدهد اما به خاطر زیاد بودن کارهای خانه و مشغول شدن شهین به انجام کارها، موفق نمی شود که به بانک برود و رحمت ا… بابت این قضیه بسیار ناراحت می شود به مغازه ی حاج اسمعیل می رود تا پول را نقداً به او بدهد و چک خود را بگیرد.
حاج اسمعیل هم شاگرد خود را به بانک فرستاده تا چک رحمت ا… را وصول کند ولی شاگرد حاجی هم در راه مشغول انجام کارهای دیگری شده و وقتی به بانک رسیده که بانک تعطیل شده بوده است.
بنابراین حاج اسمعیل با دیدن رحمت ا… از او می خواهد که پول را نقداً به حاج اسمعیل بدهد و چک خود را بگیرد، رحمت ا… هم که با همین هدف به آن جا رفته با پی بردن به موضوع شروع به بازار گرمی کردن می کند و چنین وانمود می کند که فعلاً پول خود را لازم دارد، بالاخره حاج اسمعیل مقداری از مبلغ چک کسر می کند و پول را از رحمت ا… می گیرد و چک را به او می دهد و به خاطر مختصر ضرری که کرده شاگرد خود را ملامت می کند. رحمت ا… هم با مقدار پولی که از حاجی گرفته برای همسرش هدیه ای می خرد تا بابت ناراحتی و عصبانیت ظهر از او عذر خواهی کند.
ـ تحلیل داستان
الف) کنشگران
در این روایت چند شخصیت مختلف به طور همزمان نقش فاعل را بر عهده دارند و هر یک هم اهدافی دارند که به این صورت می توان ذکر کرد:
رحمت ا… نقش فاعل را دارد و هدف او پرداخت به موقع قسط به حاج اسمعیل است و برای رسیدن به این هدف از همسرش شهین کمک می خواهد و شهین علاوه بر این که نقش بازدارنده را در این قسمت بر عهده دارد، خودش فاعل هم هست و هدف او انجام بعضی از کارهای خانه است.
حاج اسمعیل هم نقش فاعل را بر عهده دارد و هدف او دریافت فوری پول نقد است، شاگرد حاجی نقش بازدارنده را دارد و با مشغول شدن به کارهای دیگر از رفتن به بانک باز می ماند.
در این روایت حاج اسمعیل اعطا کننده و رحمت ا… دریافت کننده است همچنین از طرف دیگر خود رحمت ا… نقش اعطا کننده را هم دارد و همسرش شهین دریافت کننده محسوب می شود.

فاعل

پیوست ها …………………………………………………………………………………………………………………………۸۳
منابع وماخذ………………………………………………………………………………………………………………………..۹۷
فهرست جداول
جدول۳-۱ آزمون آلفای کرونباخ برای سنجش پایایی ابزار پرسشنامه تحقیق…………………………………۵۳
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

جدول۴-۱ فراوانی پاسخ دهندگان از نظر جنسیت…………………………………………………………………….۵۷
جدول ۴-۲ فراوانی پاسخ دهندگان از نظر مقطع خدمتی……………………………………………………………۵۷
جدول ۴-۳ فراوانی پاسخ دهندگان از لحاظ سطح تحصیلات…………………………………………………….۵۸
جدول ۴-۴- فراوانی پاسخ دهندگان از لحاظ سابقه خدمت……………………………………………………….۵۸
جدول ۴-۵ نتایج توصیفی متغیر های تحقیق……………………………………………………………………………۵۹
جدول۴-۶ آزمون کلموگروف- اسمیرنوف………………………………………………………………………………۶۱
جدول ۴-۷ نتایج آزمون همبستگی بین متغیرها………………………………………………………………………..۶۸
جدول۴-۸ متغیرهای وارد شده در آزمون رگرسیون………………………………………………………………….۶۹
جدول ۴-۹ ضرایب همبستگی، ضریب تعیین و ضریب تعیین تعدیل شده…………………………………..۷۰
جدول ۴-۱۰ نتایج آنالیز واریانس آزمون رگرسیون………………………………………………………………….۷۱
جدول۴-۱۱ ضرایب رگرسیون آزمون رگرسیون……………………………………………………………………….۷۲
جدول۴-۱۲ نتایج ضرایب رگرسیون مربوط به متغیر مشارکت در تصمیم گیری……………………………۷۴
جدول۴-۱۳ نتایج ضرایب رگرسیون مربوط به شرایط محیط کار………………………………………………..۷۵
جدول۴-۱۴ نتایج ضرایب رگرسیون مربوط به بهبود توانمندی های معلمان……………………………….. ۷۶
جدول۴-۱۵ نتایج ضرایب رگرسیون مربوط به متغیر ارزیابی مناسب عملکرد آموزشی………………… ۷۷
فهرست نمودارها
نمودار ۴ – ۱ بررسی ارتباط خطی میان متغیرها………………………………………………………………………..۶۲
نمودار ۴-۲ نمایشگر نوع توزیع خطاها برای فرضیه اول……………………………………………………………۶۳
نمودار ۴-۳ نمایشگر نوع توزیع خطاها برای فرضیه دوم……………………………………………………………۶۴
نمودار ۴-۴ نمایشگر نوع توزیع خطاها برای فرضیه سوم…………………………………………………………..۶۴
نمودار ۴-۵ نمایشگر نوع توزیع خطاها برای فرضیه چهارم………………………………………………………..۶۵
نمودار ۴-۶- نمایشگر نوع توزیع خطاها برای متغیر مستقل……………………………………………………….۶۵
نمودار ۴-۷ هیستوگرام توزیع نرمال استاندارد خطاها برای فرضیه اول………………………………………..۶۶
نمودار ۴-۸ هیستوگرام توزیع نرمال استاندارد خطاها برای فرضیه دوم………………………………………..۶۶
نمودار ۴-۹ هیستوگرام توزیع نرمال استاندارد خطاها برای فرضیه سوم……………………………………….۶۷
نمودار ۴-۱۰ هیستوگرام توزیع نرمال استاندارد خطاها برای فرضیه چهارم…………………………………..۶۷
فهرست اشکال
شکل ۲-۱ : اجزائ تشکیل دهنده فرهنگ سازمانی…………………………………………………………………..۱۳
شکل۲-۲ : الگوی ارتباط میان فرهنگ، محیط و استراتژی سازمان………………………………………………۱۷
چکیده:
هدف پژوهش حاضر بررسی عوامل موثر بر رشد تعلق سازمانی معلمان آموزش و پروش شهرستان گلپایگان، میباشد. . در این تحقیق روش به کار برده شده بر حسب هدف ، کاربردی و بر اساس نحوه ی گرد آوری اطلاعات ، توصیفی و از نوع پیمایشی است .جامعه آماری براساس سیستم جدید آموزشی، معلمان مدارس ابتدایی و دبیرستان شهرستان گلپایگان می باشد که طبق اطلاعات آماری سال ۱۳۹۳ جمعیتی در حدود ۸۹۰ نفر را در بر می گیرد. نمونه گیری در این پژوهش به روش تصادفی خوشه ای انجام شده و تعداد نمونه ها بر اساس جدول مورگان ۲۶۵ نفر می باشد. در گردآوری اطلاعات از روش های بررسی اسناد و مدارک، کتابخانه ای و پرسشنامه استفاده شده است. به منظور جمع آوری اطلاعات مورد نیاز از یک پرسشنامه محقق ساخته، جهت بررسی متغیرهای مستقل پژوهش، با همکاری و نظرخواهی، ۱۰ نفر از اساتید دانشگاه و متخصصان مدیریت، طراحی و بین ۳۰ نفر از معلمان شهرستان خوانسار جهت اجرای پیش آزمون و انجام اصلاحات، توزیع گردید. برای بررسی متغیر وابسته پژوهش یعنی تعلق سازمانی از پرسشنامه استاندارد تعلق سازمانی ( کیترج،۲۰۱۰)^[۱] استفاده شد و برای اندازه گیری پایایی آنها از روش ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد. که مقدار آن برای پرسشنامه شماره یک، ۸۹/۰ و برای پرسشنامه شماره دو، ۸۷/۰ بدست آمد.
در پایان یافته های تحقیق در بین معلمان شهرستان گلپایگان نشان داد که، مشارکت در تصمیم گیری، در رشد تعلق سازمانی آنها موثر است ولی دیگر متغیرها یعنی، پرورش و بهبود توانمندیها، شرایط محیط کار و ارزیابی مناسب عملکرد در رشد تعلق سازمانی آنها موثر نیست. در نهایت محقق یادآور می شود این نتایج متعلق به معلمان آموزش و پرورش شهرستان گلپایگان می باشد و این احتمال وجود دارد که با تغییر مکان و یا زمان تحقیق، نتایج متفاوتی حاصل شود.
کلمات کلیدی:
تعلق سازمانی، مشارکت در تصمیم گیری، شرایط محیط کاری، پرورش و بهبود توانمندیها، ارزیابی مناسب عملکرد
فصل اول
کلیات تحقیق

مقدمه
در قرن جدید بسیاری از سازمانها از تولید کنندگان بزرگ خودرو گرفته تا شرکتهای کوچک طراحی نرم افزار، دستخوش تغییر و تحول شده اند. انسانها در تمام سطوح فعالیت خود برای افزایش بهره وری تلاش و کوشش می کنند. مدیران، ایجاد سازمانهای ماندگار را نیاز خود تشخیص داده و بر اهمیت حیاتی نیروی انسانی واقف هستند. روش های نوین مشارکت و درگیرکردن کارکنان در امور سازمان، جایگزین روش های کنترلی و دستوری گذشته شده اند. مدیران به عنوان تسهیل کننده، یاری دهنده، مربی و راهنما مطرح هستند. به عبارت ساده تر مدیران امروز به تغییر اساسی ماهیت کار در سازمان خود همت می گمارند. اصطلاحاً آنان بدنبال تغییر و تحول در فرهنگ سازمانشان هستند. فرهنگ قوی و روشن، مزیت رقابتی ممتازی برای یک سازمان می تواند بوجود آورد.(رضائی نژاد، ۱۳۷۵)
از طرف دیگر، آموزش و پرورش هر کشور به عنوان اساسی ترین سازمان، مسئولیت حفظ ارزشها، تربیت و تعلیم نسل که کارگزاران و گردانندگان آینده جامعه می باشند و در نهایت بقا و تداوم حرکت فرهنگی کشور را که مبنای سایر حرکت هاست عهده دار است. در چنین سازمانی، نقش معلمان که بیشترین ارتباط را با خانواده ها داشته و عملکرد ایشان را به میزان تحقق اهداف نظام تعلیم و تربیت همبستگی بالایی دارد، بسیار حساس است.
ضمناً یکی از مصادیق روشن فرهنگ سازمانی، حس تعلق و وفاداری کارکنان به سازمان می باشد، که در پژوهش حاضر قصد داریم عوامل موثر بر رشد این عامل را در بین معلمان آموزش و پرورش شهرستان گلپایگان، مورد بررسی قرار دهیم.

بیان مسأله

در صدر اسلام، پیامبر اکرم (ص) بدنبال پایه‌گذاری شیوه نوینی در دادرسی و آوردن روش تازه‌ای در قانونگذاری، برای نگهداری نظم جامعه، تبهکاران را به زندان محکوم می‌ساخت. بنابراین می‌توان بر این عقیده بود که زندان در روزگار پیامبر نیز وجود داشته است.^[۱۸]
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

اما آنچه از مطالعه کتب بعضی از نویسندگان عرب درباره زندانهای اسلامی استفاده می‌شود چنین بر می‌آید که در زمان پیامبر (ص) و نیز در عهد ابوبکر، ساختمان مخصوصی برای زندان وجود نداشت.^[۱۹]
این امر نیز بیشتر به خاطر عدم گستردگی جامعه اسلامی بود، خصوصاً اینکه در آغاز انقلاب اسلامی تعهد مردم به قوانین بیشتر و متخلف کمتر یافت می‌شود. لذا در آیات قرآن نیز جمله‌ای که نشان دهد در آن عصر زندانی وجود داشته، مطلقاً دیده نمی‌شود.
در آن ایام زندانی کردن کسی عبارت بود از محدود نمودن او بگونه‌ای که نتواند با دیگران رفت و آمد و معاشرت داشته باشد و به اختیار خود بطور آزاد کاری انجام دهد.^[۲۰] گاهی نیز مجرمان را در گوشه‌ای از مسجد زندانی می‌کردند و از آنجا که قفل و بندی در کار نبود، کسی را مراقب او قرار می‌دادند که فرار نکند، یا خطی بدور او می‌کشیدند و به او سفارش می‌کردند که قدم از آن دایره بیرون نگذارد وگرنه مسئول است و او هم به دلایل خاص اجتماعی و اینکه مبادا جرمش سنگین‌تر شود پا از دایره بیرون نمی‌گذارد و شاید تعبیر به “ترسیم” در بعضی روایات اشاره به همین مطلب باشد.
“ملازمت” شکل دیگری از زندان بود، به این ترتیب که مثلاً شخص طلبکار، بدهکار متمکن را همراه خود می‌برد و از او جدا نمی‌شد تا حقش را ادا کند. پیامبر (ص) نیز دستور داد که طلبکار ملازم بدهکار خود باشد و جلوی آزادی او را بگیرد. ابو داوود و ابن‌ماجه در سنن خود از شخصی نام برده‌اند بنام “هرمس” (هرمزبن حبیب) که از قول پدرش نقل می‌کرد که گفته بود: بدهکارم را پیش پیامبر (ص) بردم، حضرت فرمود: «ملازم او باش و از آزادیش جلوگیری کن» و پس از چند روز فرمود: «بالاخره اسیرت چه کرد».^[۲۱]
گرچه بعضی از مورخان اصرار دارند به اینکه در عصر سه خلیفه اول زندان به معنی جای خاص بر نگهداری مجرمان وجود نداشته و تنها در عصر امیرالمؤمنین علی (ع) بود که زندان ساخته شد، اما باید اذعان داشت که این ادعا مخالف روایات بسیاری است که می‌گوید: “عمر” نخستین کسی بود، که اقدام به تأسیس زندان کرد.
در زمان عمربن خطاب که اسلام گسترش یافت و تعداد مسلمین رو به افزایش نهاد، وجود زندان نیز بیش از پیش احساس گردید به همین جهت عمر در مکه خانه‌ای را از “صفوان بن‌امیه” به چهار هزار درهم خرید و آنرا زندان قرار داد و نام آن را “زندان عارم” نهاد.^[۲۲] هرچند که برخی از محققین در این امر تردید کرده‌اند^[۲۳].
اما آنچه مسلم است اینکه امیرالمؤمنین علی (ع) نخستین کسی بود که به ساختن زندان اقدام نمود. بدین ترتیب که آن حضرت ابتدا زندانی از بوریای فارس ساخت که هم نور فراوان داشت و هم هوای کافی و نام آن را “نافع” نهاد. ولی متاسفانه وضع این زندان مورد سوء استفاده قرار گرفته، بطوری که دزدها دیوار آنرا سوراخ، و اقدام به فرار کردند. تا اینکه آن حضرت زندان دیگری از گل و خشت ساخت و نام آنرا “مخیس” گذاشت^[۲۴]. در مورد علت تأسیس زندان توسط علی (ع) گفته شده که در اواخر خلافت عثمان، حکومت دچار نابسامانی و هرج و مرج گردیده و برگرداندن اوضاع به حالت عادی، مستلزم مقداری شدت عمل بود. به همین دلیل امام (ع) اقدام به بنا کردن زندان نمودند^[۲۵]. ایشان برای زندانها نظامی ساده پایه‌ریزی نمودند. بدین ترتیب که اگر زندانی چیزی داشت از او گرفته می‌شد و به خودش پرداخت می‌گردید تا خوراک و پوشاک تابستانی و زمستانی و خوراک ذخیره‌اش تأمین گردد و چنانچه زندانی چیزی نداشت این امکانات را از بیت‌المال تأمین می‌نمودند. از دیگر اقدامات آن حضرت در خصوص رفتار با زندانیان می‌توان به شرکت دادن زندانیان در نماز جمعه، سوادآموزی و آموزش قرآن، استفاده از هدایایی که از بیرون برای زندانی آورده می‌شد، حق ملاقات با دیگران و … اشاره نمود که تمامی آنها در جهت اصلاح زندانی و احترام به شخصیت و مقام والای انسانی صورت می‌گرفت.

گفتار دوم: زندان در عهد امویان

زندان در عصر امویان از مسیر نخستین خود، که در عصر امام علی (ع) داشت و کاملاً بر محور دستورات اسلامی دور می‌زد، بکلی تغییر شکل داده، به کانونی برای مخالفان سیاسی بنی‌امیه تبدیل شد. مخصوصاً گروه عظیمی از علاقمندان اهل بیت و خاندان پیغمبر به جرم این عشق و علاقه به زندان می‌افتادند و سخترین شکنجه‌ها را تحمل می‌کردند. در این دوران کوچکترین بهانه کافی بود تا انسان با شخصیتی را بخاطر آن به زندان بیافکند و گاه تا آخر عمرش در زندان بماند و جان دهد. حتی کسانی را که احتمال می‌دادند عشق به علی و خاندان پیامبر در درون قلبشان باشد به زندان می‌افکندند بگونه‌ای که حتی نام علی را بر فرزندان گذاردن نیز جرم بود و شاید بسیاری در زندان‌ها و سیاهچالهای آنها بسر می‌بردند و تنها گناهشان این بود که نامشان علی یا حسن یا حسین است.
در عهد امویان نظام واحدی برای زندان‌ها از نظر احداث زندان و علت ورود به آنجا، چگونگی رفتار با زندانیان، مدت حبس، انگیزه بیرون آمدن از زندان و بطو کلی مسائل مربوط به آن وجود نداشت. و چه بسا گاهی انسانی را تا آنجا در زندان نگه می‌داشتند که سرانجام مرگش فرا می‌رسید^[۲۶].
تعداد زندانیان در این دوران بسیار زیاد بود تا آنجا که تنها در زندان “واسط” ۰۰۰/۱۸۰ نفر زندانی بود و علیرغم این تعداد کثیر، کمترین امکاناتی برای آنها فراهم نبود بطوری که فی‌المثل همین زندان “واسط” از یک چهار دیواری بسیار بزرگ تشکیل می‌شد که زندانیان از هر قشر و گروه در آن قرار داشتند، نه سقف و سایبانی وجود داشت و نه وسیله‌ای برای مبارزه با گرمای تابستان و سرمای زمستان، و حتی زندانیان از شدت آفتاب حق پناه بردن به سایه دیوار را هم نداشتند. علاوه بر اینکه تفکیکی میان زن و مرد و کودک و بزرگسال هم دیده نمی‌شد^[۲۷].
از دیگر شکنجه‌های هولناکی که در زمان امویان در مورد زندانیان روا می‌داشتند عبارت است از:
۱- غذای زندانیان نان جو بود که آنرا با مقداری نمک و خاکستر مخلوط می‌کردند و هنگامی که زندانیان مدتی از آن تغذیه می‌نمودند بکلی رنگ صورتشان دگرگون می‌شد و گاه بکلی سیاه می‌شدند.
۲- خورانیدن داروهای بیماریزا: بخش دیگری از شکنجه‌های آنها را تشکیل می‌داد… از جمله داروئی می‌خوراندند که زندانیان مبتلا به بیماری شده اسهال شده، لباسهایشان را آلوده کنند و آنها را در همان حال نگه می‌داشتند از این طریق شکنجه می‌دادند.
۳- شکنجه به وسیله حیوانات درنده نمونه دیگری از شکنجه‌های آنها بود.
۴- کتک زدن زندانیان کار رایجی بود. آنها را به زنجیر می‌بستند و آنچنان وحشیانه می‌زدند که گاه چشمانشان نابینا می‌شد یا نقص عضو دیگری پیدا می‌کردند و گاهی نیز در زیر ضربات جان می‌دادند.
۵- شکنجه مهم دیگرشان این بود که مردان و زنانشان را در یک زندان جای می‌دادند، تا آنجا که می‌نویسند در یک زمان واحد در زندان “حجاج” پنجاه هزار مرد و سی هزار زن وجود داشت.
۶- نشان دادن کشته بعضی از زندانیان از خانواده و بستگان آنان بودند نوع دیگری از شکنجه‌های آنان بود.
موجبات آزادی نیز در آن دوران دارای ضابطه خاصی نبوده است، بطوریکه تحقق این امر یا منوط به روی کار آمدن خلیفه جدید و یا از بین بردن حصار زندان و فرار کردن از آنجا. گاهی نیز زندانیان برای آزادی از زندان به حیله‌های دیگری دست می‌زدند، مثلاً به زندانیان آنقدر شراب می‌دادند که کاملاً مست و لایعقل می‌شد، در این موقع از فرصت استفاده می‌کردند تا از زندان فرار نمایند. گاهی نیز افراد را بخاطر گرفتن پول به زندان می‌انداختند و او نیز در مقابل آزادی خویش از زندان مالی را فدیه می‌داد و از زندان بیرون می‌آمد^[۲۸].
با توجه به مطالبی که در خصوص ویژگیهای زندان در عهد امویان عنوان گردید ذکر این نکته ضروری است که در این میان باید دوران حکمرانی “عمر بن عبدالعزیز” را مستثنی کرد.
چرا که اساساً زندانهای زمان او با زندانهای دیگر احکام تفاوت زیادی داشته است. بدین ترتیب که در زندانهای او احکام و قوانینی حکمفرما بود که از شریعت اسلامی مدد جسته بودند. همچنین تمامی زندان‌ها در آن دوران تحت نظام واحدی اداره می‌شدند و زندانبانانی بر آن زندانها نظارت داشتند که احساس مسئولیت می‌کردند و مراقبانی داشتند تا آموزشهایی را که به آنان داده شده است در زندان اجرا کنند. بعلاوه در زمان وی می‌توان نمونه‌هایی از برنامه‌های تنظیمی شریعت اسلام را مشاهده کرد؛ مثلاً می‌بینیم که در آن دوران زندان‌ها بطور صنفی اداره می‌شد و از همه مهمتر زندان زنان از زندان مردان جدا بوده است^[۲۹].به زندانیان بیمار و از کار افتاده و ناتوان توجهات درمانی می‌شد و به دادن دارو و فراهم ساختن خوراکیهای ویژه آنان می‌پرداختند. به خانواده و دوستان زندانی اجازه ملاقات داده می‌شد، ولی با فاصله‌هایی دور و بیشتر در روزهای جشن و عیدها. همچنین به زندانیان اجازه خواندن و نوشتن داده می‌شد و بعلاوه تسهیلاتی را هم در جهت اجرای فرائض دینی برای زندانیان فراهم نموده بود.

گفتار سوم: زندان در عهد باستان

با مطالعه و بررسی متون و نوشته های پراکنده تاریخی، می توان دریافت که بطور کلی در ایران باستان، مجازاتهای بدنی بسیار شدیدو توام با شکنجه بوده است. و در اینکه حبس در این دوران به عنوان مجازات اصلی با موعد معین وجود داشته یا نه اطلاع چندانی در دست نیست^[۳۰] لیکن می توان گفت که در این دوران بدلیل وفور مجازات اعدام و نیز عدم شناسایی زندان بعنوان محل مجازات به ندرت اجرا می گردید^[۳۱] اما آنچه که مسلم است در قلعه ها، زندانهایی بنا می شد و پادشاهان و حکمرانان مخالفین خود را در آنجا زندانی و سپس به وضع فجیع از بین می برند.
حبس در ایران باستان در جرائم مهم اجرا می شد،^[۳۲] در این صورت مجرمین در مکانهای غیربهداشتی و سیاه چالهایی که معمولا جانورانی مثل موش در آنجا رها می کردند، می انداختند و دست و پای محبوسین را می بستند تا نتوانند نسبت به دفع حمله آن جانوران جلوگیری کنند. این حیوانات گرسنه پس از اذیت و آزاد محبوس، بدنش را پاره پاره می کردند، استفاده از این قبیل حبسها، بعضاً برای از میان بردن اشخاص مشهوری که از ناحیه آنها احساس خطری متوجه شاه می شد بکار گرفته می شد. به نقل از مورخین عهد باستان در خوزستان قلعه مستحکمی که «گیل گرد» یا «اندهشن» نام داشت واقع بود که یک نوع قلعه باستیل محسوب می شد و آن را «انوشبرد» یا «قلعه فراموشی» می خواندند زیرا نام زندانیان آنجا و حتی مکان آن می بایستی مکتوم باشد.^[۳۳]
در برخی از جرایم زندانی را با غل و زنجیر به زندان هدایت می کردند تا مجازات او تشدید شود. آرتور کریستن سن در این زمینه نقل می کند: «چون سارقی را در حین ارتکاب جرم دستگیر می کردند او را به محکمه می کشیدند و شیئی را که دزدید، بگردن او می آویختند و او را به زنجیر می بستند و به زندان می افکندند. عده زنجیر بر حسب شدت جرم تغییر می نمود و اعضایی از بدن را که مرتکب آن جرم شده بود، بیشتر مقید می کردند. تحقیقاً این زنجیرها فقط برای جلوگیری از فرار محبوسین نبود بلکه نشانه اجرای عدالت محسوب می شده است.»^[۳۴]

فصل دوم: مبانی مشروعیت زندان در اسلام

به طور کلی مبانی مشروعیت زندان را در دو مبحث با عنوان مبانی نقلی و مبانی عقلی موردتوجه قرار می دهیم.

مبحث اول: مبانی نقلی

در این قسمت آیاتی از قرآن را بیان کرده ایم که در خصوص مشروعیت زندان به عنوان اولین منبع از منابع فقه به آن اشاره شده است و سنت و اجماع نیز به عنوان منابع دیگر مورد بحث و بررسی قرار گرفته است.

گفتار اول: آیات الهی

بند اول: آیه ۳۳ سوره مائده:

إنما جزاء الذین یحاربون الله و رسوله و یسعون فی الأرض فساداً أن یتقلوا أو یصلبوا أو تقطع أیدیهم و أرجلهم من خلاف أو ینفوا من الأرض ذلک لهم خزی فی الدنیا و لهم فی الأخره عذاب عظیم (مائده/ ۳۳)
جمعی از مشرکان، خدمت پیامبر اکرم (ص) آمده و مسلمان شدند، اما آب و هوای مدینه به آنها نساخت. رنگ آنها زرد و بدنشان بیمار شد. پیامبر (ص) برای بهبود آنها دستور داد به خارج مدینه، در نقطه خوش آب و هوائی از صحرا که شتران زکات را، در آنجا به چرا می‌بردند، بروند و ضمن استفاده از آب و هوای آنجا، از شیر تازه شتران به حد کافی استفاده کنند، آنها چنین کردند و بهبود یافتند، اما به جای تشکر از پیامبر (ص) چوپانهای مسلمان را دست و پا بریده و چشمان آنها را از بین بردند و سپس دست به کشتار آنها زدند و از اسلام بیرون رفتند. پیامبر (ص) دستور داد آنها را دستگیر کردند و همان کاری که با چوپانها انجام داده بودند، بعنوان مجازات، درباره آنها انجام یافت. آیه فوق درباره این گونه اشخاص نازل گردید.
این آیه، در حقیقت، جزای افراد متجاوزی را که اسلحه به روی مسلمانان می‌کشند و با تهدید به مرگ و حتی کشتن، اموالشان را به غارت می‌برند، با شدت هرچه تمامتر بیان می‌کند و می گوید: «کیفر کسانی که با خدا و پیامبر به جنگ بر می‌خیزند و در روی زمین دست به فساد می‌زنند، این است که (یکی از چهار مجازات در مورد آنها اجرا شود:
نخست) اینکه کشته شوند، (دیگر) اینکه به دار آویخته شوند، (سوم) اینکه دست و پای آنها بطور مخالف (دست راست با پای چپ) بریده شود (چهارم) اینکه از زمینی که در آن زندگی می‌کنند، تبعید گردند.» در پایان آیه می‌فرماید: «این مجازات و رسوائی آنها در دنیاست و (تنها به این مجازات، قناعت نخواهد شد بلکه) در آخرت نیز کیفر عظیم و سختی خواهند داشت.
بنابراین،مجازات محارب یکی از این چهار مورد است:
۱- قتل
۲- صلب
۳- قطع دست راست و پای چپ
۴- نفی بلد. اما منظور از محارب کیست؟ محقق حلبی در شرایع الاسلام، محارب را اینگونه تعریف می‌کند:
المحارب کلّ من جرّد السلاح لإخافه الناس لیلاً کان اونهاراً فی بر او بحر فی مصر و فی غیره.
محارب کسی است که با سلاح عریان قصد ترساندن مردم را داشته باشد.( ایجاد رعب و وحشت و ناامنی) چه در شب و چه در روز، در دریا و یا در خشکی، در شهر و غیرشهر^[۳۵].
یکی از مجازات های چهارگانه در این آیه شریفه، نفی است. درباره معنای نفی ۴ قول وجود دارد:
۱- نفی، تبعید است، از سرزمین اسلام به سرزمین شرک. این قول مالک بن انس، حسن، قتاده و زهری است.
۲- اخراج از شهری به شهر دیگر، این نظر عمر بن عبدالعزیز و سعیدبن جبیر است.
۳- حبس، این قول ابوحنیفه و مالک است.
۴- برای اقامه حدود خواسته شوند و سپس تبعید گردند. این قول ابن عباس و شافعی است^[۳۶].

در روند تاریخی جلوگیری از جرایم از طریق طراحی محیطی می­توان دوره­هایی را در نظر گرفت (۲۶) که به اهم آنها در جدول شماره ۱-۲، اشاره شده است.
جدول شماره ۲-۱، پیشینه اقدامات و سوابق جهانی در آرای اندیشمندان و بازتاب­های جهانی
منبع: پورجعفر و همکاران، ۱۳۸۷: ۷۶٫
۲ -۲ – ۱۲- ۱- اصول اساسی پیشگیری جرم از طریق طراحی محیطی
براساس مستندات، تجربیات و آرای اندیشمندان جهانی در این زمینه، می­توان به اصولی اشاره که به عنوان مبانی در طراحی محیطی مورد استفاده قرار می­گیرند. بکارگیری این اصول و مفهیم تمثیلی آن، سهمی اساسی در طراحی محیطی بازدارنده از جرایم دارد که این اصول عبارتند از:
الف : کنترل دسترسی: با بهره گرفتن از این اصل می­توان میزان دسترسی به مناطقی در شهر که امکان وقوع جرم دارند، را برای مجرمان احتمالی کاهش داد (Meyer & Qhobela, 1998). برای فراهم­سازی دسترسی مناسب و کاهش دادن دسترسی مجرمان به مناطق جرم­خیز یا مناطقی که پتانسیل طبیعی وقوع جرم را در خود نهان دارند، می­توان از نظارت­های شهروندان و عابران پیاده یا ساکنان از معابر و مسیرهای دسترسی بهره گرفت که با تعریف شفاف ورودی و خروجی ساختمان­های مسکونی در سایت­های شهری و نوع وچگونگی نورپردازی و نظارت طبیعی بر نحوه دسترسی به سایت ممکن می­ شود (Cozens, Hiller and Prescott, 2001).
(( اینجا فقط تکه ای از متن درج شده است. برای خرید متن کامل فایل پایان نامه با فرمت ورد می توانید به سایت feko.ir مراجعه نمایید و کلمه کلیدی مورد نظرتان را جستجو نمایید. ))

ب : تقویت قلمروهای طبیعی: قلمرو مفهومی را به ذهن متبادر می­ کند که از فضاهای خصوصی را از فضاهای عمومی جدا می­ کند و براساس احساس مالکیت خصوصی شکل می­گیرد( ۲۰۰۰Gronland,). این مفهوم از طریق تقویت احساس و روحیه مالکیت در محیط­های ساخته شده و مصنوع ممکن می­ شود که به ایده چتر (Umberlla Concept) موسوم است (Wekerle & Whitzman, 1995).
ج : تعمیر و نگهداری : با تعمیر و نگهداری مناسب از مبلمان شهری و تابلوها و علائم شهری و چراغ­های روشنایی و محوطه­سازی می­توان علاوه بر بهینه­سازی هزینه­ های شهری، از بالا رفتن ظرفیت مناطق در جرم­خیزی کاست (Cozens, Hiller and Prescott, 2001).
د : نظارت طبیعی : نظارت طبیعی به معنای توانمندسازی محیط شهری از طریق در معرض دید قرار گرفتن و آسانی نظارت است که امکان نظارت بر مناطق شهری را بوسیله شهروندان یا ارگان­های انتظامی فراهم می­ کند. بر این اساس این امکان فراهم می­ شود که مناطق شهری در معرض دید عمومی قرار می­گیرد و از ایجاد مناطق غیر قابل نظارت و به اصطلاح “مناطق کور” جلوگیری بعمل آورده می­ شود (Landsman, 2000).
و : حمایت از فعالیت­های اجتماعی : منظور این است که این امکان فراهم شود که علاوه بر اشتغال­زایی و ایجاد تسهیلات رفاهی بتوان میزان نظارت انسانی را بر مناطق افزایش داد(Designing Safer Communities, 2003).
جدول شماره ۲-۲، راهکارها و پیشنهادهای اجرایی در اصول مطروحه در رویکرد
منبع: پورجعفر و همکاران، ۱۳۸۷: ۷۸٫
۲ -۲ – ۱۲- ۲- راهبردهای پیشگیری جرم از طریق طراحی محیطی
برای کاهش و جلوگیری از جرایم شهری از طریق طراحی محیطی می­توان به راهبردهای ویژه­ای اشاره کرد (NICP, 2005) که بوسیله مرکز ملی جلوگیری از جرایم به آنها پرداخته شده است. این راهبردها را می­توان چنین بیان نمود :
طراحی فضاهای شهری بگونه­ای که بتوان از نظارت­های عمومی در فضاهای شهر برای جلوگیری از فعالیت­های نامطلوب اجتماعی استفاده کرد.
- تعریف فضاهای کنترل شده در ساختار شهری.
- افزایش نظارت طبیعی در معابر و فضاهای شهری.
- تعریف مشخص فضاهای عمومی، نیمه­عمومی و خصوصی.
- آفرینش و یا امکان­دهی به رفتارهای امن در مناطق ناامن شهر.
- جلوگیری از مکان­های ناامن در مناطق شهری امن شهری.
بانک جهانی (WB)در راستای تحقق جلوگیری از جرایم از طریق طراحی محیطی برای دولت­های محلی وظایفی را برشمرده است. بر این اساس این امور تنها از طریق نظارت ارگان­های مسئول شهری با همکاری تمامی ساکنین محلی ممکن می­ شود. نگاه راهبردی در این نکته است که تلاش شود تا با توانمندسازی شهروندان محلی یا از طریق ظرفیت­سازی محلی (نظیر NGO’s; CBO) از طریق شهرسازی مشارکتی به این اهداف نایل شد. بی­شک هرگونه بهبود در ساختار شهری تنها با نگاه به محلات شهری بعنوان بخش­های توانمند در تحقق به اهداف افزایش کیفیت زندگی ممکن می­ شود. می­توان به برخی نقش­های شهرداری در این راستا اشاره کرد :
- نظارت و کنترل و هدایت و هماهنگی.
- مشارکت­سازی و بهره­ گیری از توانمندی محله­ای.
- تهیه نقشه و شناسایی دقیق مناطق شهری خاصه جرم­خیز.
- حمایت مالی و تعیین استراتژی­ های راهبردی.
علاوه بر این بانک جهانی در راستای نقش دولت­های محلی / شهرداری در جلوگیری از جرایم از طریق طراحی محیطی از رویه­ای خاص برای بهسازی مناطق شهری استفاده می­ کند که می­توان آنها را چنین بیان کرد :
- تشخیص (Diagnosis): شناسایی و تعیین مناطق جرم­خیز و بیان چالش­ها و ویژگی­های خطرآفرین.
- طرح کار (Action Plan): توسعه طرح­های محلی (میان/ بلندمدت) با اهداف راهبردی.
- مدیریت و اجرا (Man & Imp): مدیریت و برنامه­ ریزی زمانی و تعیین و تأمین بودجه و فرایند اجرای طرح.
- ارزیابی (Evaluation): ارزیابی بر مبنای اهداف در هنگام اجرا و روش­های مطلوبیت­سنجی پروژه.
۲ – ۲- ۱۳- نظریه کانون­های جرم­خیز
واژه مکان­های جرم خیز برای اولین بار توسط شرمن^[۳۴] ، گارتین^[۳۵] و برگر^[۳۶] و برای تحلیل مکانی بزهکاری مورد استفاده قرار گرفت. این واژه، به معنای یک مکان یا محدوده جغرافیایی است که میزان بزهکاری در آن بسیار بالاست. محدوده این مکان می تواند بخشی از یک شهر، محله، چند خیابان مجاور هم و حتی ممکن است یک خانه یا مجتمع مسکونی باشد (کلانتری و همکاران، ۱۳۸۹: ۱۴۸). مرکز کاهش بزهکاری متعلق به وزارت کشور انگلستان، « کانون های جرم خیز» را این گونه تعریف می کند: ناحیه ای جغرافیایی که در آن وقوع بزه از حد متوسط بالاتر است و یا ناحیه ای که وقوع بزهکاری در آن در مقایسه با توزیع جرم در کل ناحیه متمرکزتر است. مطابق این تعریف « کانون های جرم خیز» محدوده های مشخص و معینی هستند که سهم زیادی از کل جرایم در کل محدوده مورد مطالعه را در خود جای داده اند ( کلانتری و همکاران، همان: ۴۴). برخی در تعریف مکان های جرم خیز، آن را معادل مکان های کوچک با تعداد جرم زیاد قابل پیش بینی ، حداقل در یک دوره زمانی یک ساله دانسته اند. طبق این نظریه محدوده یا نقاط خاصی از شهر، به دلیل وجود برخی عناصر کالبدی، اجتماعی و اقتصادی، دارای نرخ جرم بالایی است. برخی گذرها و حواشی شهر نیز دارای این خصوصیت هستند (جعفریان و شایسته زرین،۱۳۸۸: ۹۶-۹۷).
بسیاری از صاحب نظران و از جمله طرفداران نظریه فعالیت روزمره، دلیل توزیع مکان های تمرکز بزهکاری در محدوده های خاص جغرافیایی را هم گرایی و ترکیب سه عامل زیر دانسته اند که موجب شکل گیری کانون های جرم خیز می شوند:
الف) وجود اهداف مجرمانه
ب) وجود بزهکارانی که انگیزه و توان مهارت کافی برای انجام عمل مجرمانه را دارند؛ و
ج) نبود مراقبت و کنترل مناسب برای مقابله با اقدامات مجرمانه از سوی مردم و مسئولان
در نقطه مقابل، برخی از اندیشمندان عامل اصلی شکل گیری کانون های جرم خیز را به این نکته مهم نسبت می دهند که مجرمان همانند سایر مردم به زندگی و کار و تفریح در سطح شهر مشغول اند و در حین انجام امور روزمره درصدد ارتکاب عمل مجرمانه هستند و طبیعی است افراد یا اشیایی که در مجاورت محل کار یا زندگی و فعالیت این بزهکاران قرار دارند، بیشتر در معرض بزهکاری قرار می گیرند؛ و به عکس افراد یا اموال یا به عبارت دیگر اهداف مجرمانه ای که در محدوده های دورتر واقع اند کمتر در معرض اقدام مجرمانه این بزهکاران قرار دارند. بدین ترتیب محدوده های جرم خیز شهری عمدتاً در محل هایی شکل می گیرند که در مجاورت و نزدیکی محل سکونت یا فعالیت و یا تفریح بزهکاران قرا دارند (کلانتری و همکاران، ۱۳۸۹: ۴۴).
۲-۲- ۱۳- ۱ – رویکردهای مرتبط با کانونهای جرم خیز

• • مکان های خاص و کوچک

این نگرش ها علت بروز وقایع مجرمانه را در مکان های خاص و کوچک شرح می دهد. این رویکرد با جرایمی سر و کار دارد که در پایین ترین سطح تحلیل، یعنی مکان های خاص اتفاق می افتد و به جستجوی وقایع خاص می پردازد و چنین پرسش هایی را مطرح می سازد: از چه مکان هایی سرقت می شود و در چه مکان هایی سرقت رخ نمی دهد؟ در چنین سطحی، جرایم در حد نقاط اتفاق می اقتد؛ در نتیجه واحد تحلیلی مناسب، نشانی ها، گوشه های خیابان و دیگر مکان های بسیار کوچکی است که به طور معمول روی نقشه به صورت نقطه نشان داده می شود. اقدامات پلیسی در مواقعی که عملیات پلیسی به یک مکان یا نشانی خاص مربوط ( و نه به ناحیه، بلوک یا محله ) در این سطح انجام می شود. اقدامات پلیس برای رفع مزاحمت که بر مکان های خاص متمرکز است، از جمله این موارد است.

• • خیابان ها و معابر

رویکرد های مربوط به خیابان به جرایمی مربوط می شود که در سطح بزرگتری نسبت به مکان های خاص مانند خیابان یا بلوک اتفاق می افتد. ولگردی و روسپی­گری مثال­هایی از این نوع است. در این سطح از تحلیل، تحلیل گر چنین پرسش­هایی را مطرح می کند: در کدام خیابان­ها، روسپی­ها بیشتر دیده می شوند و در کدام خیابان ها دیده نمی شوند؟ واحد تحلیلی مناسب، قسمتی از خیابان ها، معابر و بخش های از بزرگراه­ها است که بر روی نقشه به صورت خطوط منحنی، خمیده یا مستقیم نمایش داده می شود. در این سطح هنوز هم اقدامات پلیس تقریباً در محل دقیقی صورت می گیرد هر چند به دقت اقدامات در یک مکان یا نشانی خاص نیست. گشت­های متمرکز و اقدامات پلیس برای تغییر الگوی ترافیک خیابانی از جمله این موارد است.